Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Uźródełdoświadczeniabyciapodmiotem:
pierwotnaświadomośćsiebie
Ja,jajestczymśgłębokotajemniczym(Wittgenstein1958/1999,s.131).
Jastanowiczęśćstrukturydoświadczenia,aniecośwewnątrztejstruktury
(por.Kupperman1991/2001,s.522).
Problem,którymzajmięsięwpierwszejkolejności,dotyczyźródeł
doświadczeniapodmiotowości.Wiążesięonzpojawieniemsięnja”oraz
sposobem,wjakitonja”stajesiędladoświadczającegoobecne.Jestto
moment,wktórymporazpierwszynapotykamykluczowerozróżnienie:
to,cojestpodmiotem-icałareszta6.Kwestietuporuszanewydająsię
zasadniczedlawszelkichpóźniejszychrozważań;wiążąsięteżwsposób
istotnyzpytaniami,jakiestawiataksiążka,zwłaszczazpytaniemomożli-
wościredukcjiczynaturalizacjipodmiotuorazojej-naturalizacji-ewen-
tualnystopieńczyzakres.
Podmiot(subiectum)to,zgodniezeźródłosłowem,cośleżącegoupod-
staw,wtymwypadkuupodstawpewnychorzeczeń.ZaKartezjuszem
możnajeokreślićjakocogitationes.Cogitationesobejmująszerokągamę
aktówświadomości;jakpiszeEdmundHusserl,owonmyślę(cogito)[to]
spostrzegam,przedstawiamsobiecośwjakiejśodmianie,sądzę,czuję,
chcęiprzytymznajdujęsiebiejakojednegoitegosamegowprzemia-
nietychprzeżyć,jako«podmiot»aktówistanów”(Husserl1924/1974,
s.138).Wtensposóbpodmiotstajesiękoniecznympodłożembądźnosi-
cielempewnychcechczyprocesów,lub-winnejtradycji-ichkoniecz-
nąpodstawąbytową(por.Krzyżewski2008).Posiadanieorzeczeńjest
6Zazwyczajuważasię,żewyodrębnieniepodmiotutworzyjakokorelatrzeczywistość
przedmiotową,zróżnymi(częstoujmowanyminegatywnie)metafizycznymi,metodologicz-
nymiczyaksjologicznymikonsekwencjamitegofaktu,traktowanegojakonuprzedmioto-
wienie”.Dosięgaononietylkoprzyrody(Heidegger1977),aletakżedrugiegoczłowieka
(por.Sartre1943/2007;Lévinas1986/1994;Buber1992,1993).Wtymmiejscupostaram
sięjednakabstrahowaćodtegonuprzedmiotawiającego”ujęcia,starającsięskupićnatym,
conajbardziejźródłowo-podmiotowe.
