Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
określeniupodmiotuempirycznegotkwiąjużpoważnetrudności,które
wiążąsięzfaktycznymnnakładaniemsię”11podmiotuempirycznegona
-zasadniczowolny-podmiotosobowy,atakżenaspontanicznywswo-
ichaktachpodmiotczysty.Trudnościtestanowią,jaksięwydaje,jądro
problemówzwiązanychzpodmiotowościązarównonagrunciefilozofii,
jakinauki.Rodzisiębowiem,nierozwikłanejakdotąd,napięciemiędzy
wolnościąizdeterminowaniem,możliwościąnaturalizacjiiwymykaniem
sięwszelkimnaturalizującymujęciom.Napięcietopojawiasięwówczas,
gdyprzestajemytraktowaćpodmiotwsposóbabstrakcyjny(wyróżniając
jegowarstwy:czystączyźródłową,empirycznąiosobową;por.dalej)na
rzecztraktowaniagorealnie,awięcjakozłożonyludzkipodmiotwrze-
czywistymświecie.
III.RedefinicjaKartezjańskiegopodmiotuwfilozofii
analitycznejiwfilozofiiumysłu
DominującewXX-wiecznejfilozofiinurtyneopozytywistyczne(por.Trzó-
pek2006)zdawałysięwieszczyćodejścieodproblematykipodmiotu
isubiektywności.Cociekawe,odejścietookazałosięjednakstosunkowo
krótkotrwałeinietakkonsekwentne,jakpierwotniemogłobysięwyda-
wać.Zagadnieniepodmiotupowróciłobowiem-ito,jaksięprzekona-
my,wzbliżonymdoKartezjańskiegocharakterze-wfilozofiianalitycznej
ifilozofiijęzyka,ewoluującychnastępniewkierunkufilozofiiumysłu.
Filozofowieanalitycznizwracająuwagę,żepojęcienja”kryjewsobie
pewnądwoistość:zjednejstronymacharakterwybitnieindywidualizu-
jącywstosunkudopodmiotu,którysięnimposługuje;zdrugiejstrony
jestpewnąuniwersalnąkategorią-każdymożepowiedziećosobie:nja”.
Podobnasytuacjazachodziwprzypadkutzw.wyrażeńprzypisujących.
Posługujemysięnimitaksamo,niezależnieodtego,czypodmiotem
jestemnp.jasama,czyktośinny.MogępowiedziećnCzujęból”-jakinon
czujeból”.Słownikiniepodajądwóchzbiorówznaczeńdlakażdegoztych
wyrażeń.JakzauważaGalenStrawson,fakttenniewprawiawzakłopota-
nieniefilozofa,filozofajednak-iowszem.Problemdotyczytutego,jak
możliwejestprzypisanietegosamegosensuwyrażeniom,którychmetoda
weryfikacjijestwistocieróżna(por.Strawson1959/2001,s.25).
Oczywiścietakiewyjściowesformułowanieproblemuzakłada,żeowa
weryfikacjajestrzeczywiścieróżna.Oznaczałobyto,żedostępdoper-
spektywynja”jestzasadniczoodmiennyoddostępudoperspektywynon/
ona”.Niewszyscysąjednakgotowinatakąkonkluzję.Itak,przykładowo,
pozytywizmlogicznyopowiadałsięzasemantycznąsymetriąperspektyw
11Chodzituofakt,żetensampodmiotempirycznyjesttakżerównocześniepodmiotem
osobowym(októrymbędziejeszczemowa)orazpodmiotemnczystym”.
