Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
RozdziałI
lerzaijegopopleczników–oBismarcku,któryjakocharyzmatycznyprzywód-
cabezwzględnieprzecinałpolitycznewęzłygordyjskieisiłąrozwiązywałwiel-
kieproblemyswoichczasów.Wpublicznejświadomościutrwaliłysięwojny
rewolucyjneBismarckazlat60.XIXwieku,aniedwienastępnedekady,
wczasiektórychstarałsięutrzymaćpokójwEuropiepozwalającyRzeszyNie-
mieckiejokrzepnąć.DyplomataUlrichvonHassell,liderkonserwatywnejan-
tyhitlerowskiejopozycjiw1944r.,zapisałwswoimdziennikupodczaswizyty
wstarejrezydencjiBismarckawFriedrichsruh:
uJestgodnympożałowaniajakfałszywyobrazjegomiejscawświecie,bez-
względnegopolitykapełnegoprzemocy,samistworzyliśmy,znajdującdziecin-
nąprzyjemnośćwfakcie,żeotonareszciektośprzywróciłNiemcomwpływo-
wąpozycję.Taknaprawdęjegonajwiększymtalentembyładyplomacjana
najwyższymszczebluorazumiarkowanie.Doskonalewiedziałjakzdobyćso-
biezaufanieświata,dokładnieprzeciwnie[wstosunkudotegocodziejesię–
dop.tłum.]dzisiaj”24.
Mitdyktatorskiegoprzywództwaniebyłwyrazempradawnych,głębokoza-
korzenionychcechniemieckiegocharakteru;byłtworemowielenowszym.
NapoczątkuXXwiekubyłnapędzanyprzezpamięćotwardejpostawieBi-
smarckawobectych,którychpostrzegałjakowewnętrznychwrogówRzeszy.
Wlatach70.,reagującnapapieskiepróbywzmocnieniawładzynadwspólnotą
katolickąpoprzezSyllabusErrorum(1864)iogłoszeniedogmatuonieomylności
papieża(187125),Bismarckrozpoczął,jakokreslilitoliberałowie,uzmagania
okulturę”
.Wprowadziłszeregprawirozwiązańpolicyjnychobliczonychnaobję-
cieKościołakatolickiegokontroląpaństwapruskiego.Katolickiklerniechciał
stosowaćsiędoprawwymagającychodeńprzechodzeniaszkoleńwinstytucjach
państwowychczyprzedkładanianominacjinastanowiskakościelnedozatwier-
dzeniawładzompaństwowym.Niebawemłamiącynowezasadymielibyćtro-
pieniprzezpolicję,aresztowaniizamykaniwwięzieniach.Dopołowylat70.989
parafiibyłonieobsadzonych,225księżyprzebywałowwięzieniach,wszystkie
zakonykatolickie,nielicząctychzaangażowanychwopiekęnadchorymi,zostały
zniesione,dwócharcybiskupóworaztrzechbiskupówusuniętozurzędów,abi-
skupTrewiruzmarłwkrótcepozwolnieniu,podziewięciumiesiącacharesztu26.
Jeszczebardziejniepokojącybyłfakt,żetenpotężnyzamachnaswobodyobywa-
telskieokoło40%mieszkańcówRzeszyznalazłpoklaskwśródniemieckichlibe-
rałów,którzymielikatolicyzmzatakpoważnezagrożeniedlacywilizacji,że
usprawiedliwialitegotypuskrajnemetody.
24UlrichvonHassell,DieHassell-Tagebiscber1938-1944(red.FriedrichFreiherrHillervonGaer-
tringen),Berlin1989,s.436.
25DogmatonieomylnościpapieżazostałogłoszonypodczasISoboruWatykańskiegowroku1870
(przyp.tłum.).
26WolfgangJ.Mommsen,DasRingenumdennationalenStaat:DieGründungundderinnereAusbau
desDeutschenReichesunterOttovonBismarck1850-1890,Berlin1993,s.439-440;DavidBlackbourn,
Marpingen:ApparitionsoftheVirginMaryinBismarckianGermany,Oxford1993.
