Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odtłumacza
9
pobudzająnasdodziałaniaiprzezwyciężaniapojawiającychsiętrudności,onołą-
czysięzinnyminamiętnościami,zwłaszczazmiłością,któraposługujesięnimdla
osiągnięciatego,comożezapewnićczłowiekowitrwałezachowanieradości.Toteż
opanowaniewłasnegopożądaniajestszczególnieważnymzadaniemmoralnym.
ŚrodkiemułatwiającymtoopanowaniejestulubioneprzezKartezjusza,aprze-
jętezetykistoickiejrozróżnienierzeczyzależnychiniezależnychodczłowieka,
dóbrwewnętrznychizewnętrznych.RozróżnienietospotykamyuKartezjusza
wróżnychokresachjegofilozoficznejtwórczości(1619,1637,1645),onostanowi
najbardziejstałąpodstawęjegoetyki.Dobrapierwsze,zależnewyłącznieodnaszej
wolnejwoli,sąźródłemtrwałegoszczęściaizadowoleniawewnętrznego;drugie,
zależneodporządkuniezmiennegoiprawniedającychsięprzewidzieć,sąpowo-
demlicznychzawodówirozczarowań.Byosiągnąćpierwsze,należyiśćdrogącnoty,
tzn.miećstałąiniezachwianąwolęwykonywaniawszystkiego,couznamyzanaj-
lepsze,idążyćnieustanniedopowiększanianaszejzdolnościpoznawczej.Bywyrzec
siędrugich,należyutrwalićwsobieświadomośćichzłudności,względnościiprze-
mijalności.Cnotaipoznanie,będącewynikiemćwiczeniawoliidoskonalenia
rozumu,stanowiąnajwyższedobraduszyijedynewarunkitrwałegoszczęścia.
Jednakokreślająccnotęjakostałeposługiwaniesięwoląnależycieoświeconą,
niepotępiaKartezjusznamiętności,jaktoczyniłafilozofiastoicka,aniniewyrze-
kasięichjakośrodkówsłużącychdoosiągnięcianajwyższegodobra.Jakkolwiek
wydajesię,iżwystępekjestbardziejpokrewnynamiętnościniżcnota,niemniejna-
miętnośćdajesię,zdaniemKartezjusza,doskonalepogodzićzcnotą,albowiemna-
miętności,rozważanesamewsobie,niesązłe.Jakostanyfizjologicznesąoneprze-
ważniemechanizmamimającymiułatwićciałuzdobycierzeczykoniecznych
iuniknięciegrożącychmuniebezpieczeństw.Dobrzeużyte,mogąnamiętnościbyć
bardzopomocnewnaszymdążeniudocnoty.Toteżwystrzegaćsięnależytylko
ichzłegoużyciainadmiaru.
Wtymcelunależyćwiczyćwsobiezastanowieniesięiuwagę,bymócodłączyć
ruchykrwiitchnieńżyciowychodmyśli,zktórymionezwykleidąwparze.Wtedy
namiętnościsądladuszybardzoużyteczne,albowiemwzmacniająwniejizachowu-
jąmyślidobreiwytwarzająnawykistałegoiniezmiennegopostępowaniadrogącnoty.
Największeznaczeniezewszystkichnamiętnościdlapodtrzymaniaduszy
wposzukiwaniuprawdziwegodobraposiada,zdaniemKartezjusza,szlachetność.
Opartanaświadomościswobodnegorozporządzaniaswojąwoląipostanowieniu
czynieniadobregozniejużytku,kryjewsobiepodziw,radośćimiłość.Odkrywa-
nieidoświadczaniewsobiewolnejwoli,równającejczłowiekazBogiem,budziza-
chwyt,albowiemwolaiswobodneniąrozporządzanie,umożliwiającpanowanienad
sobą,pozwalająnamsiebieszanować,azarazemkochać.Ponieważzaśmiłośćipo-
ważaniesiebiesamegowypływająznależytegopoznaniasiebie,dlategodalecyje-
steśmyzarównooddumy,jakifałszywejpokory.Szlachetnośćnielekceważyni-
kogo,gdyżwiedobrze,żeiinniludziemajątakiesamopoczuciewolnejwoli.
