Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
MarekKornat
zostałazniszczonapowtórnie,gdypotęgaNiemiecumożliwiłaimsięgnięciepotytułmocarstwa
CasusPolskiporozbiorowej,narodudążącegodoemancypacjipolitycznej,byłtak-
żedoniosłymczynnikiemimodelowymdoświadczeniemzperspektywykształtowania
WskrzeszeniePolskibyłokwadraturąkoła,gdyżtylkopoparciesprawypolskiej
przezktóreśzmocarstwmogłobydoprowadzićdorozbiciasojuszupaństwrozbioro-
wych.Tymczasemdlakażdegoztychmocarstw–jakzauważatrafnieSławomirKa-
lembka:
poważniejszezaangażowaniesięwpopieraniedążeńpolskichbyłomniejlubbardziejsamobójcze
(szczególniegroźnedlaPrus),aprzytymprowokowałobyostrereakcjewspółpartnerówgrabieży
Wszystkieteelementy,którerewolucje1848r.wyniosłynapowierzchnięiwtrwałympozo-
stawiałyspadku[napiszeZdzisławJagodziński],powracałyzatemwzmienionymkontekście
dziejów,pokolei,odrębnie,wpojedynkę.Stopniowoproblemwłoski,niemiecki,węgierski,kwe-
stiawschodnia,rumuńska,południowosłowiańska,doczekająsięcałkowiciebądźczęściowoja-
kiegośrozwiązania,jedyniesprawapolska,zepchniętawzapomnienie,będziepozostawaćna
uboczuzainteresowańEuropy,dopókirywalizacjamocarstwniedoprowadzidowybuchu,nie
stworzyznowumomentudogodnegodojednoczesnegodziałaniatychrozmaitychczynników,
WrealiachpolitycznychXIXwieku,jakkolwiekdługabyładrogadodobudowania
Polski,doniosłośćsprawypolskiejniewygasła–iniemawtymżadnejpolonocen-
trycznejprzesady,którąniejednokrotniegrzeszyłahistoriografiapolska.„Pomimo
upadkupaństwa,Polskanieprzestałaodgrywaćrolijakobądźaktualny,bądźpoten-
polskakształtowaławyobraźniępolitycznąXIX-wiecznejEuropy,chociażbezwątpie-
niastosunekdoniej–izestronygabinetówdyplomatycznych,izachodniejopinii
publicznej–byłdośćinstrumentalnyiuwarunkowanywielomaczynnikami.Henryk
Wereszyckipesymistycznieoceniałzdystansuczasu,że:
jużniepotrafimybraćnaseriopiękniebrzmiącychsłów,botylenajszlachetniejszychideizostało
stratowanychiwgniecionychwbłoto,tylenajszlachetniejszychhasełsłużyłonajnikczemniej-
szymgrompolitycznym.Wartojednaknachwilęwrócićdotychczasówromantycznych(...),
znaleźćsięznowuwatmosferzeideiwielkichiniezbrukanychwtłaczaniemichwpraważycia,
znaleźćsięznowuwtejepoce,kiedysłowoPolskabrzmiałojakwezwaniedowalkionajpięk-
52P.Wandycz,RozbioryPolski...,s.42.
53Dobitnieakcentujetohistorykbardzopozytywniewartościującyznaczenieideinarodowejwhistorii
–RomanSzporluk,Polska:powstanieteoriiipraktykinowoczesnegonarodu[w:]idem,Imperium,narody,
komunizm.Wybóresejów,wstępioprac.A.Nowak,Kraków2003,s.33–59.
54S.Kalembka,Spojrzenienapolskiedrogi...,s.17.
55Z.Jagodziński,AngliawobecsprawypolskiejwokresieWiosnyLudów1848–1849,Warszawa1997,
s.313–314.
56M.H.Serejski,Europaarozbiory...,s.47.Por.także:S.Bóbr-Tylingo,Leproblèmepolonaisaudé-
butdelaguerredeCrimée,1853,„Antemurale”(Rzym),t.XIX,1975,s.149–156.
57H.Wereszycki,Niewygasłaprzeszłość.Refleksjeipolemiki,Kraków1987,s.63–64.
