Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
Jestrzecząwartąszczególnegopodkreślenia,żewświetleda-
nychneurobiologii,będącaistotąstresunadmiernaaktywacja
obydwuukładów,osiHPAorazSAM,możebyćwywołanaczyn-
nikamizarównonaturybiologicznej(np.niskątemperaturą,uszko-
dzeniemtkanek),jakipsychologicznej(np.spostrzeganiemzagro-
żenia)(Lovallo,Thomas,2000).Innymisłowy,tensamzespół
zmianwnaszymorganizmiepojawiasięwodpowiedzinabardzo
różnegorodzajuniekorzystneczynniki.Wprawdziewwypadku
czynnikównaturypsychologicznejwłączająsięośrodkikorowe
związanezprocesamipoznawczymi,aleprocesidentyfikowany
jakostrespozostajewswejistocietensam.Trzebadodać,żejuż
Selyemiałpodobnypoglądwtejsprawie(Selye,1960).Toates
(2001)zkoleipodkreślił,żeteoretycznaużytecznośćterminu
„stres”poleganatym,iżobejmujeonzarównopsychologiczne,jak
ifizjologiczneczynnikiwyzwalające.
Wceluprzedstawieniacałościobrazubiologicznegomechani-
zmustresutrzebajeszczewspomniećopewnychróżnicach
wdziałaniuobydwuukładówstresu,HPAiSAM.Otóż,oileoś
HPAjestaktywizowanatylkowwypadkustresu,czylipojawienia
sięniekorzystnychdlaorganizmuczynników,zarównonatury
biologicznej,jakipsychologicznej,otyledrugiukład(SAM)jest
aktywizowanyrównieżwwypadkusytuacjistanowiącychpozy-
tywneźródłopobudzenia,naprzykładintensywnegodziałania
wceluzdobycianagrody.Ilustracjętegomożestanowićekspery-
mentopisanyprzezLovalloiThomasa(2000).Kiedyosobybada-
newykonywałytrudnezadanieangażująceczasreakcji,abłędy
popełnianeprzyjegowykonaniubyłykaraneprzezaplikacjęnie-
przyjemnegoszokuelektrycznego,zaobserwowanounichzwięk-
szonypoziomkortyzolu(wskaźnikaktywnościHPA)inoradrena-
liny(wskaźnikaktywnościSAM).Natomiastkiedybadaniwyko-
nywalitakiesamozadanie,aleniestosowanokar,apowodzenie
wćwiczeniubyłonagradzaneniewielkąsumąpieniędzy,obserwo-
wanojedyniezwiększeniepoziomunoradrenaliny.
Azatemdoświadczenieczegośnieprzyjemnego,niekorzystne-
go,takjakwopisanymeksperymenciekaryzapopełnieniebłędu,
powoduje,żesąaktywowaneobydwaukłady,HPAiSAM.Wwa-
runkachprzyjemnejmobilizacji,naprzykładoczekiwanianagrody
