Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BartoszBrożek
1.Spóroautonomięnatury
Wczesnafilozofiaśredniowiecznaznajdowałasiępodprzemożnymwpły-
wemmyśliśw.Augustyna,cowidocznejesttakżewodniesieniudopojęcianatury.
Augustynbyłwtejkwestiidośćambiwalentny.Zjednejstrony,wjegopismach
razporazpojawiasięwizjanaturyskażonejgrzechempierworodnym.Zdrugiej
–szczególniewdziełachpóźniejszych,naprzykładwkomentarzudoKsięgiRo-
dzaju–podkreśla,żecałanaturastworzonazostałaprzezBoga,któryUwidział,
żewszystkotobyłodobre”.Taambiwalencja,wyrastającazkonstatacjiistnienia
zławświecie,aleprzecieżwświeciestworzonymprzezBoga,miaładwiedaleko
idącekonsekwencje.Pierwsząznichnajłatwiejdostrzec,analizującgłoszonąprzez
Augustynakoncepcjęracjizalążkowych(logoispermatikoi,rationesseminales).We
wspomnianymkomentarzudoKsięgiRodzajupiszeon:
Wtymmałymziarnkusiłajestcudowniejszaidoskonalsza,dziękiktórej
wilgoćpołączonazpobliskąziemiąpotrafiprzekształcićsięwewłaściwo-
ścidanegodrzewa(...).Podobniejakwziarnkuniewidzialnerazembyło
wszystko,cozczasemwyrosłowdrzewo,taknależysądzićioświecie,
kiedyBógwszystkojednocześniestworzył;żemiałonwszystko,cownim
zostałodokonane,kiedyuczynionyzostałdzień;nietylkoniebowrazze
słońcem,księżycemigwiazdami(...),alerównieżto,cowydajewodaiziemia
potencjalnieorazprzyczynowo,–zanimwczasierozwinąsiętak,jakjejuż
znamywtychdziełach,któreBógażdotądspełnia2.
Racjezalążkowestanowiąprzyczynywszystkiego,codziejesięwświecie
–zarównownaturalnymbiegurzeczy,jakiwprzypadkuzdarzeńcudownych.
Wtejwizjiniesposóbodróżnićtego,conaturalne,odtego,coponadnaturalne.
Różnicamiędzynaturalnymbiegiemrzeczyacudem[stajesię]jużnieróż-
nicąistoty,ajedyniestopniaipsychologicznejkategoriiprzyzwyczajenia.
Każde,nawetnajbardziejpowszechnezjawisko,[jest]cudem,tyleżecudem
powszednim3.
Mówiącinaczej,wujęciuAugustynanaturaniejestczymśautonomicznym.
Nieistniejążadnekryteriaodróżnieniatego,costanowinaturalnybiegrzeczy,
odzdarzeńbędącychcudownymiingerencjamiBogawporządekświata.Wtym
właśnieduchuGrzegorzWielkizauważa:
2
Augustyn,DeGenesiadlitteram,V
,23,44–45,cyt.za:S.Budzik,Czyśw.Augustynbyłprekur-
soremteoriiewolucji?,ZagadnieniaFilozoficznewNauce1991,t.XIII,s.66.
3
Z.Liana,Inspiracjechrześcijańskiewrozwojumyślinaukowejwewczesnymśredniowieczu,Za-
gadnieniaFilozoficznewNauce1993,t.XV
,s.27.
12
