Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MateuszHohol
Normatonicinnego,jakpołączeniekilkuidei,którewidzimyoczamiduszy.
Okazujesięwięc,żeHobbesowska–czy,szerzej,woluntarystyczna–teoria
normatywnościopartajestnaspecyficznej,wwielumiejscachmałointui-
cyjnejontologii36.
Przyjrzyjmysięterazpodmiotowo-naturalistycznemurozwiązaniuzagadki
źródełnormatywności,zaproponowanemuprzezHume’a.
5.DavidHume:naturaludzkajakoźródłonormatywności
ChoćwspółcześnienietraktujesięUgilotynyHume’a”jakofilozoficznego
dogmatuczykategorycznegozakazuprzechodzeniaodfaktówdonorm
37
,niewąt-
pliwązasługąszkockiegofilozofajestwykazaniepęknięciawnowożytnymobrazie
świata.WsłynnympassusieTraktatuonaturzeludzkiej,formułującymUgilotynę”,
znaleźćmożnajednakrównieżzwiastunoryginalnegorozwiązaniaprzezHume’a
zagadkiźródełnormatywności:
Wkażdymsystemiemoralności,zjakimdotychczassięspotkałem,stwierdza-
łemzawsze,żeautorprzezpewienczasidziezwykłądrogąrozumowania,
ustalaistnienieBogaalborobispostrzeżeniadotyczącesprawludzkich;aż
naglenieoczekiwanieizezdziwieniemznajduję,iżzamiastspójek,jakieznaj-
dujesięwzdaniach,amianowicieUjest”iUniejest”,niespotykamżadnego
zdania,którebyniebyłopowiązanesłowemUpowinien”alboUniepowinien”.
Tazmianajestniedostrzegalna,leczniemniejmawielkądoniosłość.Wobec
tegobowiem,żetoUpowinien”alboUniepowinien”jestwyrazempewnego
nowegostosunkuczytwierdzenia,przetojestkoniecznetezwrotyzauważyć
iwyjaśnić;ajednocześniekoniecznejest,iżbywskazanazostałaracjatego,co
wydajesięcałkiemniezrozumiałe,amianowicie:jaktennowystosunekmoże
byćwydedukowanyzinnychstosunków,któresącałkiemróżneodniego
(...).Jestemprzeświadczony,żetadrobnauwagamożepoderwaćwszelkie
potocznesystemymoralnościiżepozwolinamzobaczyć,iżrozróżnienie
występkuicnotynieopierasięjedynienastosunkachmiędzyrzeczami
zewnętrznymiiżeniepostrzegagorozum38.
WostatnimzdaniuHumesugeruje,żemoralnośćniejestdomenąrozumu
inieopierasięnaistniejącychzewnętrznie–pozapodmiotem–bytachistosunkach
36
B.Brożek,Normatywnośćprawa,s.48.
37
Por.A.Brożek,B.Brożek,J.Stelmach,Fenomennormatywności;M.Hohol,Współczesneprojekty
naturalizacjimoralności(w:)Naturalizmprawniczy.Interpretacje,red.J.Stelmach,B.Brożek,Ł.Kurek,
K.Eliasz,Warszawa2015.
38
D.Hume,Traktatonaturzeludzkiej,tłum.Cz.Znamierowski,Warszawa2005,s.546–547.
30
