Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zmieńswojeego
3
DziewiętnastowiecznyfilozofipsychologWilliamJamesdokonał
użytecznegorozróżnieniapomiędzyI-self
*
,świadomymaktorem,wie-
dzącymimyślącym,aMe-self,obiektywnąhistoriączyichśdziałań,
wiedzyimyśli
1
.Pozwól,żezilustrujęróżnicę,zadająccipytanie:Który
smaklodówwolisz,wanilioweczyczekoladowe?Zastanówsięprzez
chwilę.PozwólmiwskazaćróżneaspektyJa,któremogłyciumknąć.
Popierwsze,pojawiasięświadomedoświadczenie.Kiedyczytaszzda-
nie,twójwewnętrznygłoswypowiadasłowa,atyrozumieszpytanie
izaczynaszformułowaćodpowiedź.TaświadomośćtoJa,aktor(I-self).
Towewnętrznyumysłowyświat,któregojesteśmyświadomi.Tutajdo-
świadczamymyśliiemocji.ToświadomeJaczerpiezbibliotekiwiedzy,
historiitego,kimjesteśmy,wktórejmieścisięnieświadomeJa(Me-self).
Byodpowiedziećnapytaniedotyczącelodów,musiszwydobyćodpo-
wiednieinformacjezpamięci,którarejestrujetwojąosobistąhistorię
spożywaniamrożonychprzysmakówmlecznych.Toskarbnicawiedzy
obiektywnegoJa.Choćobydwiesferymożnaodsiebieoddzielić,osta-
teczniesięłączą–świadomedoświadczeniastająsięwspomnieniami,
awspomnieniamogąponowniepojawićsięwnaszymświadomym
doświadczeniu,gdyjeprzywołamy.
Kiedynaszstrumieńświadomychmyślijestzorganizowany,spójny,
jednolity,trwały,zpoczuciemsprawczościiwolnejwoli,doświad-
czamyJa,którejestwiększościznasznane.Nieoznaczatojednak,
żeJaistniejeapriorilubniezależniedoswoichskładowych.Właśnie
dlategoopisujęJajakozłudzenie
2
.Nieprzeczę,żedoświadczenieJa
istnieje,aleniejestonotym,czymsięwydaje.Podobniezłudzenia.
Wydająsięjednym,asączymśinnym.
*
PrzekładowipojęćwprowadzonychprzezJamesa–I-selfiMe-self–poświęconowpol-
skojęzycznympiśmiennictwieniecouwagi,powstałyróżnepropozycje(m.in.Jaźń
poznawanaiJaźńpoznająca,JaprzedmiotowelubempiryczneversusJapodmiotowe),
któremajązarównozwolenników,jakikrytyków.Wtekściepozostawionooryginalne
pojęciawprowadzoneprzezJamesa(przyp.tłum.)
