Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Środekczynnościjakoprzedmiotbadań
19
naprawidłoweichodczytaniezadecydowałyorozpatrywaniutejkategorii
wszerszym–leksykalnym–kontekściebadawczym.Przedmiotemzaintereso-
waniastałasiębudowasłowotwórczarzeczowników,którepełniątożsamą
funkcjęznaczeniową,należącdojednejklasyleksykalnej.Dlanazwśrodków
czynnościjesttofunkcjainstrumentu,czynnikapomocniczego,któregoużywa
człowiekpodczaswykonywaniaczynności.Decydującymkryteriumwyodręb-
nienianazwyśrodkaczynnościstałosięjegoznaczenieleksykalne,wyrażone
wzdaniudefiniującymjegofunkcjęprzywykonywaniuczynności.Wzwiązku
ztymzanazwęśrodkaczynnościuznajesięleksem,którymożnascharaktery-
zowaćzapomocąjednejzparafraz:‘to,cosłuży/służącedorobieniaczegoś,,
‘to,czymsięcośrobi,,‘to,czegoużywasię/jestużywanedorobieniaczegoś,,
‘to,zapomocączegorobisięcoś,.Ważnąrolęwprocesieidentyfikacjinazwy
środkaczynnościodegrałkontekstzdaniowy
4,bowiemwykrycieinstrumental-
negoznaczeniarealnegodanejnazwyjestmożliwejedynieprzyzastosowaniu
kryteriumsemantyczno-syntaktycznego.Zewzględunasposóbinformowania
odesygnatachorazichwłaściwościach,wśródnazworealnymznaczeniuśrodka
czynnościwyróżniasię:
1.Nazwynarzędzi,mającychustalonykształt,którywwynikudziałania
subiektuniepodlegazmianie.Sątoleksemynazywające:
–prostenarzędzia,którymiwykonujesiędanączynność,implikującewzda-
niuparafrastycznymagensaosobowegoiobiektczynności,np.strużka,
tłuczek,
–przedmiotyumożliwiającewykonaniepewnychczynności,niewymaga-
jąceobiektutejczynności,np.gwizdek,lubbiernewstosunkudoniej,np.
chodak,stojak,trzepak,
–maszyny,czyliurządzeniamechaniczneoskomplikowanejbudowieoraz
ichczęści,np.kopaczka,spychacz,dołownik,sprężynówka,talerzówka,
ubijacz,wyrzutnik.
2.Nazwysubstancji(ciecze,gazy,proszki)pozbawionychwłasnegokształ-
tu,którewwynikuczynnościsubiektustająsięczęściąobiektu,np.klej,maź,
smarowidło.
3.Nazwymateriałów,czyliprzedmiotów,któremająwłasnykształtinie
stająsięczęściąobiektu,naktóryoddziałujesubiekt,alewchodzącznim
wkontaktfizycznywpływająnazmianęjegostanu,np.pokrywka,zasłonka.
4Naczynniksyntaktycznywanaliziesemantycznejwyrazówzwróciłuwagęm.in.W.Doro-
szewski:„Uwzględnieniezdaniowegokontekstu–atymsamymsytuacji,wktórejwyrazzostał
użyty–jestkardynalnympostulatemwszelkiejanalizysemantycznej”[1963,s.296].
