Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Szkołabadeńska
byłobykoniecznymnastępstwemprawnymswychprzyczyn.Zatemcho-
dzituwyłącznieonaukężyciapsychicznego,stwierdzającąszczególne
formy,zgodniezktórymiwtejdziedzinieobowiązujeprawidłowośćprzy-
czynowa.
Prawapsychologicznesązatemzasadaminaukiwyjaśniającej,zktó-
rychtrzebawywieśćźródłoposzczególnychfaktówżyciapsychicznego:
prezentująone1zgodniezpodstawowymprzeświadczeniem,bezktórego
nieistniejeżadnanaukawyjaśniająca1ogólneokreślenia,którychmocą
każdyposzczególnyfaktżyciapsychicznegotakwłaśnie,jaksię
kształtuje,kształtowaćsięmusi.Psychologiawyjaśniazapomocątych
praw,jakrzeczywiściemyślimy,odczuwamy,chcemyorazpostępujemy.
Natomiast„prawa”,któreznajdujemywnaszymlogicznym,etycznym
iestetycznymsumieniu,niemająnicwspólnegozteoretycznymwyjaśnia-
niemfaktów,doktórychsięodnoszą.Określajątylko,jakpowinnybyć
uposażonetefakty,abywpowszechnieważnysposóbmogłyzostaćuzna-
nezaprawdziwe,dobreczypiękne.Niesązatemprawami,wedlektórych
owefaktymusząobiektywniezachodzić,czyteżwedlektórychmożnaje
subiektywniepojąć,leczidealnyminormami,wedlektórychzostajeoce-
nionawartośćtego,conieuchronniezachodzi.Normytesązatem
regułamioceny.
Jeśliwtensposóbnajpierwujmiemyprzeciwieństwo,tookażesię,że
obaprawodawstwa,któreodnosząsiędożyciapsychicznego,rozpatrują
swójwspólnyprzedmiotwdwóchzupełnieróżnychperspektywachidlate-
gonienależyichmieszać.Dlaprawodawstwapsychologicznegożyciepsy-
chicznejestprzedmiotemnaukiwyjaśniającej;dlaprawodawstwanorma-
tywnegologicznej,etycznejiestetycznejświadomościtosamożycie
psychicznestanowiprzedmiotidealnejoceny.Zapomocąprawnaturypoj-
mujemyfakty,wedlezaśnormaprobujemyjewzględnieodrzucamy.Praw
naturywysłuchujerozumsądzący,norm1rozumoceniający.Normanigdy
niejestzasadąwyjaśniania,jakprawonaturyniejestzasadąoceniania.
Ztego,codotądpowiedziano,wynikajądwawnioski.Zjednejstrony
jestjasne,żeprawodawstwonormatywneipsychologiczneniemogąbyć
identyczne.Zasadalogiczna,prawomoralne,estetycznaregułaniesąta-
kimiprzyrodniczymiprawamimyślenia,chcenia,odczuwania,wedlektó-
rychprzebiegałbywokreślonychokolicznościachrzeczywistyprocesżycia
psychicznego.Zdrugiejstronyniejestmożliwe,bytedwaprawodawstwa,
któreodnosząsiędotegosamegoprzedmiotu,różniłysiętotocoelo
iwżadnymwzględzienienakładałysięnasiebie.Sumienieniemoże
przecieżwymagaćczegoś,cownieuchronnymokreśleniużyciapsychicz-
negobyłobyniemożliweiprzezniecałkowiciewykluczone.Wyjaśnienia
stosunkunormdoprawnaturynależyzatemszukaćmiędzytymidwoma
skrajnościami1całkowitąidentycznościąicałkowitąodmiennością.
