Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Aktywizacjanieruchomościzabytkowych
35
niżwnowymbudownictwieorazwykończeniezewnętrzneiwewnętrzneobiektów,
któreczęstonieznajdowałouzasadnieniaużytkowego64.
Wzwiązkuzprzejmowaniemzieminacelereformyrolnejznacznąliczbęzabytko-
wychpałacówidworówwrazzzabudowaniamifolwarcznymiprzekazywanoPGR-om
orazinnymjednostkomgospodarstwauspołecznionego.PaństwoweGospodarstwa
Rolnebyłypodstawowymijednostkamiorganizacjiprodukcjirolnej,atakżeośrodka-
mikulturyrolnejwytwarzającymitowarydlacałegokraju65.Byłytakżepriorytetem
inadziejąówczesnychwładznasystematycznywzrostprodukcjirolnejorazwprowadza-
nieprzemianwsocjalistycznejwsi.Zajmowałyone1/5użytkówrolnychwojewództwa
wrocławskiego.Roczniedostarczałypaństwuok.:70tys.tonzboża,10tys.tonmięsa,
65mlnlitrówmlekaiinnesurowcedlaprzemysłurolno-spożywczego66.Władzeza
celobrałyciągłezwiększanieprodukcji,abymogłaonazaspokoićpotrzebycałego
społeczeństwa.ŹródłemuprzywilejowanejpozycjiPGR-ówbyłorównieżideologiczne
podejściedogospodarkitworzonejnawzórsowiecki.Ztegopowodupanowałatam
bezkarnośćwkwestiidegradacjizabytków,któredonichnależały.DyrektoramiPGR-ów
byliczęstopracownicyUrzęduBezpieczeństwa
67
,coprzesądzałoodowolnościwużyt-
kowaniuzabytków,aczasemrównieżocelowymniszczeniupałacówidworów-bez
żadnychkonsekwencji.Anidyrektorzy,anipracownicynajczęściejniemieliwiedzy
owartościobiektówlubniebylinimizainteresowani.Kierowalisięzatowytycznymi,
byniszczyćto,co„magnackie”i„pruskie”
.Stosunekdohistorycznychrezydencji,który
powtarzałsięwcałymkraju,dobrzeoddajerozmowaJ.Przyłęckiegozdyrektorem
PGR-uwsprawieunikatowegopałacubiskupówkujawskichwWolborzu(obecnie
województwołódzkie):„Towarzyszu,jeśliwymnietegoniezrobicienamagazyn
kukurydzy,tojaspuszczęspychaczpotymijuż”68.
DopołowylatpięćdziesiątychXXw.ok.20%pałacówidworówużytkowanych
byłoprzezPGR-y69.Urzędnicymielizazadanieregularneuzupełnianiespisównieru-
chomości,któremogłyzostaćprzekazanenatencel
70
.Przykładowo,najednejztakich
64AANwWarszawie,MKiS,ZarządOchronyiKonserwacjiZabytków,Analizaekonomicznościod-
budowyzabytkowychdomówmieszkalnych,sygn.6/20,s.75-81.
65E.Gorzelak,PolskierolnictwowXXwieku.Produkcjailudność,SzkołaGłównaHandlowa.Oficyna
Wydawnicza,Warszawa2010,s.113-114.
66M.Juny,Rolnictwo,[w:]DolnyŚląsk,A.Olek(red.),RadaOkręgowaTowarzystwaRozwojuZiem
Zachodnich,Wrocław1960,s.70.
67
Ośrodek„PamięćiPrzyszłość”–CentrumHistorii„Zajezdnia”,JanuszPrzyłęcki,Zespółdokumen-
tacyjny,ArchiwumHistoriiMówionej,sygn.AHM-350,s.11.
68Tamże,s.12.
69A.Krzywobłocki,Dziesięćlatpracy…,dz.cyt.,s.52.
70
Akcjaprzekazywaniamajątkówbyłażywiołowaidziśtrudnoodnaleźćpełnewykazyprzejmowanych
zabytkówzlat1945-1989,zazwyczajsąonefragmentaryczne.Przejęciaodbywałysięnapodstawieproto-
kołówzdawczo-odbiorczych,aleniestanowiąonerzetelnegoźródławiedzywkwestiizabytków.Opisybyły
niedokładneilakoniczne.Najczęściejnieuwzględniałypałacówidworów.Przykładowo,4listopada1950r.
dlaPGR-uprzekazanomajątekKwiatowa(gminaBukówek,powiatŚrodaŚląska,województwowrocław-
skie).Wedługdokumentacjiznajdowałsiętamzamek,któregodziśpróżnoszukaćwwykazachzabytków
WojewódzkiegoUrzęduOchronyZabytkówweWrocławiu.Trudnościsprawiarównieżidentyfikacja
