Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
IwonaKraska-Szlenk
dawniejsądzono5.W1562r.portugalskimisjonarzodnotowałfragmentpieśni,
którystanowinajstarszezapisanezdaniewtymjęzyku.Wewspółczesnejorto-
grafiiwyglądałobytak:Ng)ombehukuviratu(viatu),ambuzikhapana(hapana)
viratu(viatu),coznaczy,że‘ze[skóry]wołowejmożnasporządzić[dobre]buty,
azkoziejnie6’.Niewiemy,cokryłosiępodmetaforądobrychizłychbutów,
alebiorącpoduwagęstylpoezjisuahili,możnazgadywać,żemógłtobyćfrag-
mentpojedynkupoetyckiego,wktórympieśniarzwychwalałswojemożliwości
twórczedyskontującrywala7,choćrówniedobrzeprzyśpiewkamogłabyćinter-
pretowanainaczej,naprzykład,nawiązywaćdopannyzdobregodomuidrugiej
-gorzejurodzonej.
LudnośćSuahilinigdynieskupiaławładzywjednymośrodku,lecztwo-
rzyłastrukturypodobnedogreckichpoleis,wktórychodrębnemiasta-centra
polityczneikulturalne-otoczonebyłyprzezobszarywiejskie.Wposzczegól-
nychokresachhistorycznychróżnezmiastdominowaływrywalizacjioprymat
whandluipotędzemilitarnej.OdXIVdoprzełomuXVIwiekuwybijającymsię
ośrodkiembyłaznajdującasięnapołudniudzisiejszejTanzaniiKilwa,kontrolu-
jącahandelzłotemzSofalą.KiedyKilwapodupadławyniszczonaatakamiPor-
tugalczyków,strefawpływówprzeniosłasięnapółnocregionu,gdziewzmocniły
siętakieośrodkijakMombasa,Lamu,Malindi,awXVII-XVIIIwiekuszcze-
gólnąpotęgęosiągnęłomiasto-państwoPate.WpołowieXVIIIwiekurozpoczął
sięnzłotywiekMombasy”,którywrzeczywistościtrwałniecokrócejniżsto
lat,alezaowocowałuniezależnieniemsięMombasyodwładzyOmanuipod-
porządkowaniemokolicznychwysp,atakżerozwojemkulturalnym.Zkolei
wXIXwieku,bezapelacyjnymhegemonemstałsięZanzibar,będącywówczas
podwładząsułtanówzomańskiejdynastiiBuSa‘idów.
5
Ilośćzapożyczeńarabskichwjęzykusuahiliporównywalnajestdoliczbyzapożyczeń
romańskichwjęzykuangielskimbędącymbezwątpieniajęzykiemgermańskim,anienmieszaniną”
germańsko-romańską.Samanazwajęzykailudnościpochodziodarabskiegosłowasāħilwybrzeże,
l.mn.sawāħil.
6
Wszystkieprzekładyzsuahiliautorki.Przytoczonetuiwinnychartykułachtegotomu
tekstysuahilizapisanesąwstandardowejortografii,którejzasadysąwuproszczeniunastępujące:
samogłoskiiwiększośćspółgłosekjakwpolskim;dwuznakich,sh,ny-jakpolskiecz,sz,ń;dh
-jakwangielskimwyraziethis,thjakwangielskimthick;yjakpolskiej,asuahilijdlaniewystę-
pującejwpolskimzwartejspółgłoskipalatalnej(zbliżonejdopol.j,dź),ng)-dlanosowejwelarnej
(jakpol.nwwyraziebank).Niektóreźródłanotująkontrastmiędzycharakterystycznądlapółnoc-
nychdialektówzębowąspółgłoskąt̪(odpowiadającąchwjęzykustandard)idziąsłowąt,czego
niezaznaczamy(zewzględunabrakkonsekwencjiwróżnychtekstach),np.mato(macho)‘oczy’.
7
WspółczesnypoetaipieśniarzkenijskiZeinL’Abdinużywawtymceluniemalidentycznej
metaforydobregoizłegokrawcawutworzeSindano‘Igła’.
