Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Sztukasłowapisanegoimówionego
IwonaKraska-Szlenk
Dawnaliteraturasuahiliobejmujesztukęsłowawtradycyjnymrozumieniu
tekstówzapisywanych,aleteżoraturę,naktórąskładająsięutworytworzone,
wykonywaneiprzekazywaneustnie.Mimo,iżbadaczezwracająuwagęnanie-
ostrośćgranicymiędzyliteraturąpiśmiennąiustną(por.Finnegan1977,2007,
Bertoncini-Zúbková1989,Bertoncini-Zúbkováetal.2009),wprzypadkulite-
rackiegodziedzictwasuahili,podziałtakiwytworzyłsięnaturalniezpowodu
pewnychuwarunkowańkulturowych.Zasadniczo,jakobserwujeOhly(1985),
Suahilijczycydzieliliswojąkulturęsłowanatekstygodnezapisywaniainie-
zasługującenatenzaszczyt.Dopierwszychzaliczanebyłyprzedewszystkim
poematytenzi(dial.tendi):dłuższeutworypoetyckieocharakterzeelegijnym,
epickimbądźdydaktycznym,alewznacznejmierzeodwołującesiędoreligii
muzułmańskiejpoprzeznieodłącznąinwokacjędoAllaha,atakżewątkidotyczą-
ceprorokaMuhammada,jegotowarzyszyiinnychosóbzwiązanychzeświatem
islamu,orazpoprzezprzywoływanienakazówwiaryiobrazużyjącegoznimi
wzgodziemuzułmanina.Mimo,iżwieleznichmiałozasadniczocharakter
świecki,pojawiającesięwnichimię(imiona)Allahaorazlicznenawiązania
doislamuuświęcałyjesprawiając,żezcałąpowagąipietyzmemodnoszono
sięnietylkodotreściutworów,alerównieżdosamychmanuskryptów,pieczo-
łowicieprzepisywanych,przechowywanychnahonorowymmiejscuwdomu,
aczasemnoszonychprzysobiejakoswegorodzajudrogocennyprzedmiotczy
wręczświętość(por.Ohly1972b,Hichens1972).Dokulturywysokiej,wartej
uwiecznienianapiśmie,zaliczanoteżkronikimiast-państw,koncentrującesię
nagenealogiachpanującychrodów,alezawierająceteżmnóstwoinnejwiedzy
historycznej,wątkówmityczno-legendarnychifikcjiliterackiej,cowsumie
tworzyłodziełowiekopomne,gloryfikująceiwładców,irządzonąprzeznich
społeczność.Zauważmyteż,żezarównowprzypadkukronik,jakipoematów,
mamydoczynieniaztekstaminietylkodostojnymiwcharakterze,alenaogół
obszernymiobjętościowo.Wtymkontekściewartododać,żepoematysuahili
zwykleliczyłykilkasetstrof,aczasemowielewięcej:najdłuższyzachowa-
nymanuskrypttoUtenziwaRasal-Ghul‘Poematogłowiedemona’oprawie
dwudziestutysiącachwersów,awięcwięcejniżIliada(ok.15tys.wersów)czy
Odyseja(ok.12tys.wersów).OdXIXw.Suahilijczycyspisywaliteżdzienniki
podróży,atakżeobserwacjenatematkulturyizwyczajówwłasnejspołeczności
iinnych,któremożnaokreślićliteraturąetnograficzną.
