Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZaryshistoriiliteraturysuahilidopoczątkówXXwieku
15
Dozapisujęzykasuahilizaadaptowanoalfabetarabskiwrazztzw.wokali-
zacją,czyliobligatoryjnąnotacjąsamogłosekzapomocądiakrytyk9.Zewzglę-
dunaróżnicefonologicznemiędzydwomajęzykami,niekiedywprowadzano
specjalneoznaczeniadladźwiękówniewystępującychwarabskim,korzystając
zalfabetuperskiegolubsymbolitworzonychadhoc,aledostrategiitychucie-
kanosięrzadkoiniekonsekwentnie(por.Ohly1972a,Abdulaziz1979,rozdz.3).
Naogółwybieranoliteryarabskieoddającezapissłówsuahiliwprzybliżeniu,
naprzykładstosującliteręofonetycznejwartości[j]dlazapisuzarównopół-
samogłoskij,jakipalatalnejspółgłoskinosowejɲ(wewspółczesnejortogra-
fiiłacińskiejnotowanejzapomocądwuznakuny,coodpowiadapolskiemuń).
Największymproblemembyłanotacjapięciusamogłoseksuahili,dlaktórych
alfabetarabskidostarczałtylkotrzechznaków:dozapisui,u,oraza.Zkoniecz-
nościwięcfonemicznąsamogłoskęsuahiliezapisywanotymsamymznakiem
coi,asamogłoskęo-jaku.Dalekiodfonetycznegozapispowodujewiele
trudnościwspółczesnymczytelnikomsuahilijskichmanuskryptów,gdyżliczne
homografynieułatwiająodczytaniaiinterpretacjitekstu.Jednakwprzeszłości
nonszalanckaortografiaprzypuszczalnieniestanowiłaproblemudlaSuahilijczy-
kówzewzględunadużąprzewidywalnośćposzczególnychwyrazówwtekstach
kultury,atakżedlatego,żeliteraturapisanawdużymstopniufunkcjonowałateż
wobieguustnym.
Wskładtradycjiniepiśmiennej,funkcjonującejwżywymprzekazieust-
nym,wchodziłyprzedewszystkimkrótszeutworypoetyckie,zktórychnaj-
popularniejszetonyimbo‘pieśni’(l.poj.wimbo)orazklasycznywierszshairi
(l.mn.mashairi),atakżewszelkiegorodzajunarracjeprozą(hadithi).Dosuahi-
lijskiejliteraturyustnejnależałytekstykulturypopularnej,dostępnejdlacałego
społeczeństwa,jaknaprzykładpieśniokolicznościoweczyróżnorodneopowie-
ścisnutenawerandzieczyprzyognisku,aleteżutworyprzeznaczonedlaelity,
jaknaprzykładpoezjadworskaczypolityczna.
Podsumowując,ukształtowanaprzeztradycjęsuahilikategoryzacjaliteratury
napiśmiennąiustnąopierałasięzasadniczonawartościowaniuzewzględuna
rangęicharakterutworu,azewzględówpraktycznychbrałapoduwagęrów-
nieżjegoobjętość.Podziałtenwkonsekwencjipokrywałsięwpewnejmierze
zrozgraniczeniemgatunkowym,alebardzonieostro.Dlaprzykładu,klasycz-
nywierszshairiopoważnejtematycereligijnejczyetyczno-dydaktycznejmiał
większąszansęnapowielanienapapierzeniżpodobnyutwórotreścibłahej
9
Odlat30.XXw.wużyciujestznormalizowanaortografiasuahiliopartanaalfabecie
romańskim,którastopniowowyparłazapisarabski.
