Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PiotrSzczukiewicz
Proflaktykawobeczjawiskaspołecznejanomii
19
Wartoodnotować,żejużuDurheimamożnadostrzecpodejściedoanomii
zperspektywypsychologicznej,przedewszystkimwkontekścieprocesówmoty-
wacyjnych.JakzauważaKosewski(2008),Durkeimrozpatrywałanomięjakofakt
społecznylubsytuację,alejednocześnieopisywałjakopewiennstanpsycholo-
gicznyczłowieka,dotyczącyprzedewszystkimjegomotywacjidodziałania.To,
codotądbyłouczłowiekaspołeczne-systemuznanychprzezniegonormspo-
łecznych-tracinaglezdolnośćkierowaniajegopostępowaniem.Stananomii(l’e-
tatd’anomie)jestrozregulowaniem(déreglement)wewnętrznym,przynoszącym
cierpienieipolegającymnatym,żeczłowiekutraciłceledlawłasnychdążeńiam-
bicji”(s.39).Takrozumianaanomiajestbliskapojęciufrustracjiegzystencjalnej,
któradlapsychologaoznaczacierpieniewynikającezestanuzablokowaniadąże-
niadosensuipoczuciautratyznaczeniadotychczasowychwartościżyciowych.
Niemożnośćzaspokojeniapotrzebysensużyciaoznaczapewienrodzajegzysten-
cjalnejpustki.Takistanpatologizujefunkcjonowanieczłowiekaiprowadzido
nerwicy,którazracjinaswągenezęwpsychologiiegzystencjalnejnazywanajest
nerwicąnoogenną(gr.nous-umysł,duch)(por.Frankl,2010).Możnazatemdo-
strzeczależnościmiędzyzjawiskiemanomiispołecznejaanomiąosobistą,która
prowadzidocierpieniaipatologii.
Stanaksjologicznegochaosuimoralnejdezorientacjinapoziomiespołecznym
możewkonsekwencjiprzyczynićsiędoróżnychzachowańocharakterzepatolo-
gicznym.Jakjużwspomnianowyżej,Durkheimwskazywałnazwiązekanomiize
wzrostemsamobójstw.Pustkaegzystencjalnastojącazaanomiąmożebyćjednym
zczynnikówwywołującychdepresję.Podobniezaburzeniazachowaniaocharak-
terzeantyspołecznymmogąbyćtorowanepoprzezdefektyprocesusocjalizacji,
mająceswojeźródłowanomiiśrodowiska.Anomiaspołecznamożełatwoprze-
kładaćsięnarozmaitepatologiespołeczne,dotyczytozwłaszczaagresji,prze-
mocyiróżnychformprzestępczości(Ziomka,2008).Gdyludzietracąorientację
codoobowiązującychnormzachowaniaiwspołeczeństwiepowstajepoczucie
niezwiązaniazistniejącyminormami,towkonsekwencjidochodzidozakłóce-
niaiosłabieniasferykontrolispołecznejorazujawnieniasięuludzitendencji
antyspołecznych.Ujawniającesiętendencjeegoistycznetkwiącewczłowieku
prowadządowzrostuzachowańdewiacyjnych,wpostaciróżnychformniedo-
stosowaniaspołecznegoidemoralizacji.Specyficznymprzykłademkonsekwencji
anomiiwsensiepsychologicznym(osobistym,motywacyjnym)sąróżnegoro-
dzajuuzależnienia,zarównofizyczne,jakibehawioralne.Nałogowezaspokajanie
potrzebiregulowanieemocjimożnabowiemrównieżpróbowaćwyjaśniaćwka-
tegoriachźlerozwiązanegokonfliktumotywacyjnego.Osobawpadawuzależnie-
nie,gdystojącwobeckoniecznościdokonaniawyborumiędzykorzyściąosobistą
osiąganąprzezzaspokojeniapotrzebawartościami,którebudująipodtrzymują
godność,poprzestajenazaspokojeniupotrzeb,agodnośćchroniodpowiednimi
usprawiedliwieniami.Napoczątkutakieusprawiedliwieniasądośćpowszechnie
