Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
23
dzieckiej,komunistycznejmoralności77;poznającymtakieprzykłady,tworze-
nienowegoczłowiekawPolscewydawałosiębardziejrealne;3)wmiarę
upływuczasu,od1946r.,corazczęściejpisanoczymówionowprostotym,
żekonkretnaosobajestnowymczłowiekiem,aprzynależnejejcechyuzupeł-
niająkatalogoczekiwanychatrybutów;4)dozestawieniadołączyćnależy
przymiotywprzypadku,gdybyłyodmienneodwcześniejszych,przedwojen-
nych,cozawszepodkreślanowpropagandzie;5)źródłemjesttakżetreść
stalepublikowanychpouczeńiapeli,jaknależysięzachowywać,acotrzeba
wyeliminować;6)ostatniązmetodszukaniacechnowegoczłowiekajest
wyciąganiewnioskówzkrytycznychuwagdotyczącychganionejteraźniej-
szościorazpiętnowanejprzeszłości,czyliàrebours,poprzezodwróceniepopeł-
nianychludzkichbłędów,jakiewskazywanowpropagandzie.
Modelprzekazuwpropagandziemadwawymiary:pierwszy,którymożna
nazwaćwarstwąpierwotną,tootwartykomunikatskierowanydoodbiorcy
wprost;drugi,będącywarstwąwtórną,któryniebyłprzedstawianyexpres-
sisverbis,alewynikałzprzemilczeń,nagromadzeniajednychcechapomi-
nięciainnych,zpresjikonotacyjnejczyintertekstuaności.Pierwszaforma
niewymagażadnegowyjaśnienia.Jeślichodziodrugą,możnabyjąnazwać
warstwąpodskórną.Stanowionaistotnedopełnienieobrazu,bezktórego
niebyłbyoncałkowity.Uzupełnieniategoposzukiwaćmożnanp.wprzemil-
czeniach.JakoprzykładniechposłużychoćbystosunekdotwórczościAda-
maMickiewicza,któryuznawanybyłzawieszczaioficjalnieczczony,ale
któregoDziadynieukazywałysiędo1955r.78,bowiempodobniejakw13lat
późniejdostrzeżonownichsyndromantyradziecki.Promowanypatriotyzm
ulegałwtensposóbpewnemuzwichnięciuireinterpretacji.Opróczprzemil-
czeństosowanorównieżrozbieżnośćmiędzyoficjalnymstanowiskiemarze-
czywistymizałożeniami.Przykłademmożebyćstosunekdowiedzy,gdzie
głoszonaotwartośćzderzałasięzograniczeniamiideowymiisystemowymi,
coprowadziłodoantytezypropagowanegomodelu.Trzeciąmetodąbyłorede-
finiowaniepojęć.Dziękitemunp.przypomocyposiadającychprestiżspo-
łecznyhasełwzywającychdowalkizfaszyzmemmożnabyłousprawiedli-
wiaćmordowanieczłonkówpodziemianiepodległościowego,eliminowaćopo-
zycjęczypozbawiaćobywatelstwaprzedstawicielilegalnychwładzemigra-
cyjnych.Innymwymownymprzykłademjeststosunekdowolności.Mimo
uznaniaczłowiekazawolnego,jegootwarciegłoszonapodległośćwobecpań-
stwabudowałaformułępostrzeganiawolnościodmiennąoddotychczaso-
wej.Takiemetodyprowadziłydosytuacji,wktórejniemalkażdacechaikażdy
wątekposiadałydrugiedno.Wagategozałożeniajesttymwiększa,żerazem
zpostulatamigłoszonymiwprostmożnatędrugąwarstwęuznaćzarzeczy-
wistyprogramoddającyprawdziwedążeniadecydentów.Wyłaniasięzniego
niemalpełenparadygmat,doktóregodążono,iktórystanowićmiałprzyszłą
postaćczłowieka.
Potencjalnyzarzutwobecpracymożedotyczyćpołączeniadwóchmodeli
nowegoczłowieka:realnegobytupowstającegotuiteraz,powoływanego
77M.D.Kammari,Socjalizmajednostka,Warszawa1949,s.6.
78M.Dąbrowska,Dziennikipowojenne1955_1959,oprac.T.Drewnowski,t.3,Warsza-
wa1996,s.58.
