Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
21
ręcznikomszkolnym73,malarstwu,filmowidokumentalnemu,aletakieroz-
szerzeniepodstawyźródłowejprowadziłobydowieluproblemów,jakożekażdy
znośnikówoperujeniecoinnymjęzykiem,każdytworzyioferujeinnyobraz.
Tosamodotyczybardzorozległejpaletyciekawych,aleniedocenianychprzez
historykówźródeł,jaknp.:gazetkiścienne,drukiorganizacyjne,ulotki,wszel-
kieinstrukcjeobsługiurządzeńiinstrumentów,napisynapomnikach.74
Rozłożenieuwagipomiędzyzbytdużąliczbęśrodkówskutkowałobykoniecz-
nościąskupieniasięnapodobieństwachiróżnicachobrazównowegoczło-
wiekawróżnychtypachprzekazówirozmyciemtematupodstawowego.
Najbardziejistotnadlapracyczęśćpiątaskupiasięgłównienazałoże-
niachintencjonalnych,oczekiwanychlubogłaszanychjakojużistniejące,
zawierakatalogwzględniestałychcechnowegoczłowiekawjegopropagan-
dowymbycieidealnym.Większośćwymienianych,lansowanychcechpo-
chodzizlat1946_1955.Kolejnerozdziałydotyczą:selekcjiosóbdopuszczo-
nychdokategoriinowegoczłowieka,światopoglądu,wtymstanowiskawo-
becwykształcenia,patriotyzmu,wybranychwartości,obrazuświatazewnętrz-
nego,moralnościireligii,dalej,stosunkudopracy,kolektywizmu,kultury
itradycji.Ostatnierozdziałyskupiająsięnaobraziekobiety,rodziny,małżeń-
stwaidzieckaorazobyczajowościosobistej.Wreszcieporuszonyzostałprob-
lemwygląduikulturyfizycznejnowegoczłowieka.Nakoniecpodjętopróbę
opisujednejzówczesnychpublikacjidotyczącejżyciorysuBolesławaBieru-
tajakocharakterystycznegotypuzbioruzałożeńiniekonsekwencji.Wszós-
tejczęściodniesionosiędopotencjalnegoprojektunowegoczłowiekaniebę-
dącegojużopisanąkoncepcjąpropagandową,aledomniemanymprojektem
realnym.Wreszcieczęśćsiódma,kończącapracę,podejmujeisyntetyzuje
badanianadarchetypemhomosovieticusa75orazwytyczakierunkipropo-
zycjibadawczejdotyczącejrzeczywistychskutkówówczesnychzabiegównad
wdrożeniemnowegoczłowieka.
Wśródhistorykówpreferującychklasycznepodejściemetodologiczneksiąż-
kawzbudzićmożepewnekontrowersje.Relatywnyniedostatekdat,nazwisk,
zdarzeniowychzwiązkówprzyczynowo-skutkowychifaktografiiopartejna
precyzyjnych,szerokichbadaniacharchiwalnychmożewywoływaćniedo-
syt.Jednakzaproponowanatutajkonceptualizacjazbudowanazostałana
niecoinnympodejściudohistorii.Niejesttoksiążkafaktograficznaustala-
jącakolejneetapydziejów,alepracaopewnychogólnychprocesachkulturo-
wych,bardzoczęstomającychsweźródławhistoriiznaczniestarszejiszer-
szejniżtotalitaryzmczykomunizm,wprocesach,którychniedasięsprowa-
dzićdoczynnikówideologicznychkonstytuującychtenczyinnyustrój.Będą
toprzetorozważanianadpropagandowymskutkiemrefleksjipolitycznej.
żaniepotęgiitrwałościsystemu,aspektsocjalny,czywreszciepewnapróżnośćrządzących
decydującychsięnaokreślonytypbudowli.
73Por.J.Wojdon,PropagandapolitycznawpodręcznikachdoszkółpodstawowychPol-
skiLudowej(1944_1989),Toruń2001.
74Dziękujęprof.MarcinowiKulizazwróceniemiuwaginatentypźródeł.Por.także:M.Ku-
la,Nośnikipamięcihistorycznej,Warszawa2002.
75Terminhomosovieticus,jakookreślenieobiegowe,używanyjesttutajwodmianiepols-
kiej,aniełacińskiej(homo,hominis).Wdopełniaczuliczbypojedynczejmamywięc:homo
sovieticusa,aniehominissovietici.Dlategoteżterminjestwyróżnianykursywąwyłącznie
wmianowniku.
