Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Zdziejówrecepcjipowieści,czylijakczytanoFaraona
Wypadaprzytymzaznaczyć,żeFaraonniebyłpierwszymspotkaniemPrusa
zEgiptem-pisarzbyłjużbowiemautoremarcydzielnejwformieitreścipara-
bolicznejnoweliZlegenddawnegoEgiptu(1891).Wielubadaczytraktujetenutwór
jakorzeczywistepreludiumdopowieściobjaśniającejejnajistotniejsząideę15.Szwey-
kowskizaśpisał:
[…]nowelata[…]nieoczekiwaniepojawiłasięwtwórczościPrusajakopierwszy
jegozwrotdotematykihistorycznej,itowokresieprowadzeniaprzezpisarzazacie-
kłejwalkizhistorycyzmemwówczesnejsztucepolskiej.okazałosięjednak,żemogą
powstawaćwdziałalnościpisarskiejtakiemomenty,wktórychnawetprzysięgłemu
wrogowitematówhistorycznychuniknąćsięichnieda.Ijeszczejedno:bezpośredni
kontaktnowelizwydarzeniamipolitycznymiówczesnychNiemiecotwieraniewątpli-
wienowesugestiedlagenezyFaraona16.
ozwiązkachpowieściznoweląprzyjdzienamwspomniećwrozdzialeszóstym
niniejszejpracy.Dośćpowiedzieć,iżakcjautworówrozgrywasięwstarożytnym
Egipcie.Bohaterowieobutostarzyfaraonowie(RamzeswZlegenddawnegoEgiptu,
RamzesXIIwFaraonie)orazichszlachetninastępcy(Horus,RamzesXIII).Jednak
zarównoHorus,jakiRamzesXIIIsązanadtoskupieninawłasnymszczęściu(anie
napotrzebachkraju)idlategoobajmuszązniknąćzdziejowejareny,byustąpićmiejsca
władcombardziejużytecznym.
PierwszewydanieksiążkoweFaraonaukazałosięwWarszawiewroku1897,zaś
następnewznowieniazażyciapisarzaw1901oraz1910roku.Dokolejnychwydań
Pruswprowadziłjedyniedrobnezmianyredakcyjne17.
Poopublikowaniupowieścipojawiłosięzadawanepodziśdzieńpytanie:dlaczego
Prus,zadeklarowanyprzeciwniktematykihistorycznej18,zwróciłsiękuprzeszłości,
awdodatkuprzeszłościtakodległej?
15
WyśmienitejinterpretacjinowelidokonałIreneuszopackiwartykuleGrasymetrii(„Zlegend
dawnegoEgiptu”BolesławaPrusa)[w:]Nowela,opowiadanie,gawęda.Interpretacjemałychformnarracyj‑
nych,podred.K.Bartoszyńskiego,M.Jasińskiej-Wojtkowskiej,S.Sawickiego,Warszawa1974,s.88-112.
ZkoleiSzweykowskipisałszerokonatematokolicznościpowstaniategoutworu,wskazującnarzeczywiste
wypadkinaterenieRzeszyNiemieckiej.Zob.Z.Szweykowski,Genezanoweli„ZlegenddawnegoEgiptu”
[w:]tegoż,NietylkooPrusie.Szkice,Poznań1967,s.256-261.oparabolicznościwspomnianejnoweli
PrusapisałanatomiastAnnaMartuszewska.Zob.taż,Pozytywistyczneparabole,Gdańsk1997.
16
Z.Szweykowski,Genezanoweli„ZlegenddawnegoEgiptu”…,s.260-261.
17
KatalogrękopisówBibliotekiPublicznejm.st.Warszawy,t.1,oprac.J.Rudnicka,J.Górka,War-
szawa1974,s.84.
SzweykowskiskonfrontowałautografFaraonazpierwszymiwydaniamipowieścizażyciaPrusa.
Badaczwyliczanastępującezmiany:związanezniewłaściwymodczytaniemtekstuprzezzeceralubkorek-
tora;opuszczeniatekstowewynikająceznieuwagizeceraikorektora;działaniawydawcysłużąceprzerobie-
niusłownictwaautografuwimięczystościjęzykowej(zmianyfonetyczne,składniowe,fleksyjne,zmiany
wzakresiesłowotwórstwa;zmianywzakresieinterpunkcji).Szweykowskiodnotowałteższczególnienasi-
lonątendencjędooperowaniaformamiobocznymi(np.szepcząciszepcąc;jenerałigenerał;corokuicorok).
Korektorzaśwszelkieteobocznościujednolicał.Zob.Z.Szweykowski,Przedmowa[w:]B.Prus,Faraon…
18
ZKronikmożnadowiedziećsię,żePrusbyłprzeciwnikiemmalarstwahistorycznego.Pisarz
sądził,żemalarstwotonieposzerzawiedzyofaktachhistorycznychirealnychpostaciach,aponadto
