Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JakczytanoFaraona?
19
fantastycznelubfilozoficzne,wszystko,cowychodzizagranicewizjibezpośredniej
iwymagawyższejimaginacjitwórczej,jestmuniedostępne.otóżon,jaknazłość,nie
liczysięznaturąswegotalentuizabierasiędorzeczy,któremusząbyćsłabe,nudne,
zapożyczone26.
ZgołainaczejodbieraliFaraonamoderniści.IgnacyMatuszewskiwidziałwnimwiele
zdobyczyegiptologicznych,któreposłużyłyPrusowidozilustrowaniaprzemyśleń
socjologicznych
27
.Uznałwtedypowieśćzasummędotychczasowychpoglądówpisa-
rza.Moderniścizgodnietwierdzili,żeFaraonwyróżniasięnatlepozostałychutwo-
rówPrusanietylkopodjętątematyką,aleibardzodobrą,przejrzystąkompozycją.
Wskazywalinawysokąwartośćartystycznąipoznawcządzieła28,któregoprzesłanie
wykraczapozaramypowieściowegoświataiopisywanychzdarzeń
29
.Bliskabyłaimteż
postaćRamzesa:młodego,niedoświadczonego,aczodważnegoiwrażliwegoksięcia.
Dalej,wdwudziestoleciumiędzywojennym,podjętopróbęustaleniagenezyFaraona
30
.
Ztegookresupochodziteżjednozważniejszychodczytańpowieści-interpretacja
JuliuszaKleinera,wmyślktórejFaraontojedynynaskalęświatowąutwórowładcy
ipaństwie31.
Pierwsząpróbącałościowegooglądudziełabyławydanaw1947rokumonogra-
fiaSzweykowskiegoTwórczośćBolesławaPrusa.Badaczodczytałpowieśćnietylko
wścisłymzwiązkuzdialektykąpolskiegopozytywizmu,aleizpozostałymiutwo-
ramipisarza.Faraonstanowiłdlaniegonaturalnąkontynuacjępodejmowanych
przezPrusazagadnieńspołecznych32.Czytałgowięcjakopowieść,któraodsła-
niamechanizmyfunkcjonowaniapaństwailudzkiejpsychiki;jakopowieść,która
pyta-podobniejakLalkaiEmancypantki-ocelilogikęludzkiegożycia33.Zkolei
piszącwroku1954Przedmowędowydaniakrytycznego34,znakomicieposzerzyłon
wiedzęopracyPrusanadFaraonem.
26
DrL.W
.[L.Winiarski],Literaturapolska.BolesławPrus:„Faraon”,nPrawda”1897,nr23,s.272.
27
I.Matuszewski,ZwrotwtwórczościPrusa(„Faraon”),nPrzeglądTygodniowy”1897,nr6-14;
przedruk:tenże,Otwórczościitwórcach.Studiaiszkiceliterackie,wyborudokonałioprac.S.Sandler,
Warszawa1965,s.86.
28
W
.Feldman,Piśmiennictwopolskieostatnichlatdwudziestu,t.1,Lwów1902,s.197;S.Brzo-
zowski,BolesławPrus[w:]tegoż,Współczesnapowieśćpolska,Stanisławów1906,s.85inn.
29
A.Brückner,Dziejeliteraturypolskiejwzarysie,t.2,Warszawa1908,s.272inn.;W
.Feld-
man,Piśmiennictwopolskie…,s.198.Feldmanpisał:nNieulega[…]wątpliwości,żewielkiepowieści
Prusasą«wielkie»wnajszerszymznaczeniusłowaigdyoinnychwielkichniebędziesięjużpamiętać,
tezachowajądlagłębszychumysłówpotęgęszekspirowską”.
30
Zob.Z.Kieresiński,Zestudiównadźródłami„Faraona”,nTygodnikIlustrowany”1930,nr19;
tenże,Uźródełtwórczych„Faraona”,nWiadomościLiterackie”1932,nr1.
31
J.Kleiner,Powieśćowładcyipaństwie,nWiadomościLiterackie”1932,nr9;przedruk:tenże,
WkręguMickiewiczaiGoethego,Warszawa1938,s.223-226;tenże,Wkręguhistoriiiteoriiliteratury,
wybórioprac.A.Hutnikiewicz,Warszawa1981,s.403-406.
32
Z.Szweykowski,TwórczośćBolesławaPrusa…,s.290.
33
Tamże,s.320.
34
B.Prus,Faraon,wyd.kryt.,oprac.Z.Szweykowski…
