Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza:Próbyokreśleniakomizmu
................................................................
10
Boy-Żeleński.
różnienietrudnouznaćzaceloweidostatecznieuzasadnione,tymbardziej
Przyznajeco
żesprawiaonowieletrudnościsamemuBoriewowi,którydobrzezdajeso-
prawda,że
Wśmiechjest
biesprawęztego,żeniewszystkiezjawiskawywołującedoznaniekomizmu
pojęciemowiele
mieszcząsięwjegoformule,idlategowprowadzapojęcieWelementarnych
szerszymod
komizmu”(s.11),
formkomizmu”,zajmującychjakieśpośredniemiejscemiędzykomizmem
żeWbłędemjest
uważajednak,
wścisłymznaczeniutegosłowaaśmiesznością.
analizowanie
PodobnierozumujeinnyestetykrosyjskiAwnierZiś.Uważaon,żeWkomizm
śmiechu…wy-
łącznienakomiz-
jestzawsześmieszny.Aleśmiesznośćkomicznajesttylkowtedy,gdywniej
mie”(s.16),
przezzewnętrznąformęwyrażonyjestsens,wewnętrznanaturategolubin-
oddzielenieśmie-
chuzrzeczy
negozjawiska,któreocenionejestwpozycjiokreślonegoideałuestetycz-
komicznychodin-
nego”6.Jeżeliśmiechniesłużyujawnianiuideiutworu,niewzbogacajego
nychformśmie-
chujestWtrudne
myśli,niepomaga,leczodwracauwagęwidzaodgłównegoprzeznaczeniako-
isztuczne”(por.
s.12).Boystara
medii,tomamypoprostudoczynieniazzamianąkomizmunazwykłą
sięstworzyćkon-
śmieszność.Zresztąnawetpomieszanieśmiesznościzkomicznościązda-
cepcjęśmiechu,
niemteoretykaobniżawaloryartystycznedanegoutworu.
któraobejmowała-
bywszystkiejego
TymsamymwsposóboczywistyZiśpozagranicamikomizmuumieszcza
formy.WIstotą
farsę,klownadęcyrkową(znakomityklownrosyjskiOlegPopowwwięk-
śmiechubyłaby
wtedyowaeuforia,
szościswychnumerówjestwobectegotylkośmieszny,aniekomiczny)czy
zdroweisyte
radość,jaką
komizmcharakterystycznydlawieluwodewiliioperetek(samautorwy-
maleństwoznaj-
mienianaprzykładoperetkiImreKalmana,wktórychkomizmutraciłswe
niuświata;mniej
dujewpoznawa-
znaczeniespołeczne).Boprzecieżśmiechwywoływanyprzezutworytego
lubwięcejsztucz-
typuniezawszeWujawniasenswyśmiewanegozjawiska,dajemuodpo-
powrótdotego
nyichwilowy
wiedniąideowo-artystycznąocenęiutwierdzaideał”7.
stanujestzasadą
WprzeciwieństwiedoBoriewaiZisia,dlaktórychkomizmjestzawsześmiesz-
śmiechuludzi
dorosłych”,
ny,aśmiesznośćniezawszekomiczna,MojsiejKagan8uważa,żekomizmjest
dz.cyt.,s.16.Do
niezawsześmieszny.Naprzykładsatyra,którastanowijednąznajważniej-
koncepcjiBoya
wrócimyjeszcze
szychformkomizmu,wsztuceniezawszejestśmieszna.Satyrawpamfletach
przyomawianiu
MaksimaGorkiego,wierszachWładimiraMajakowskiegolubrysunkachGoi
poznawczejroli
komizmu.
wywołujenieśmiech,leczodrazę,oburzenie,pogardę,gniew.
3G.Hegel,Wy-
Satyrarzeczywiścieniezawszewywołujeśmiech,alepoprostudlatego,że
kładyzestetyki,
[w:]tenże,Dzieła,
niewszystkowsatyrzejestkomizmem.Dotegoproblemuwrócimywtrze-
t.14,cz.3,
ciejczęści.Rozróżnienie,anawetpewneprzeciwstawieniepojęćWkomizm”
Moskwa1958,
s.367.
iWśmieszność”wydajesiętutajpoprostuniepotrzebne.Nieulegawątpli-
4W.Bieliński,
wości,żeistniejąważkiespołeczniezjawiskakomizmu,możnasiętakże
Połnojesobranije
soczinienij,Mo-
zgodzićztym,żespołecznapostaćkomizmujestWwyższa”iWszlachetniej-
skwa1954,t.5,
sza”odinnychjegoform,alenaprawdęniemapowodu,abytępostaćko-
