Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.KomisariatdoSprawPolskich
33
niuCKWgrupSDKPiLwRosjiuchwalonoodezwęwzywającądostawieniaoporu
wojskompaństwcentralnych.Sytuacjanafronciezmusiłarządradzieckidopod-
pisaniawBrześciupokojuzNiemcami,awPiotrogrodzierozpoczętoewakuację
instytucjirządowychdoMoskwy.KomisariatPolskirozpocząłewakuację23marca
1918r.jakojedenzostatnichurzędówradzieckich
48
.HelenaBobińskawswym
pamiętnikutakopisujeprzenosinyKomisariatuzPiotrogrodudoMoskwy:
KomisariatdoSprawPolskichotrzymałdodyspozycjiwagonsalonowy.Nazajutrzod
wczesnegorankasalonwnaszymwagoniezamieniłsięwredakcjęnTrybuny”
.Następny
numermiałsięukazaćnatychmiastponaszymprzyjeździedoMoskwy.Naszczęście,
zespółredakcjibyłwpełnymskładzie:naczelnyredaktor-JulianLeszczyński(onże
KomisarzdoSprawPolskich),StanisławBobiński,jegozastępca(onżeKomisarzdo
PolskichSprawWojskowych),isekretarz-BronisławBortnowski-Bronkowski.
[ł]Niezdążyliśmynawetzatroszczyćsię,gdziezamieszkamywMoskwie.Komi-
sariatotrzymałlokal,alemymusimysamiosobiemyśleć.WprzepełnionejMoskwie
niejesttołatwe.Leszczyńskiliczyłnajakichśstarychprzyjaciół,Bobiński-naStacha
Budzyńskiego[ł].Wiedzieliśmyjuż,żeBudzyńskizostałmianowanyKomisarzem
LudowymOpiekiSpołecznej49.
WMoskwie,dokąddotarłliczący40wagonówpociągKomisariatu(przewie-
zionownimm.in.zgromadzoneprzezKomisariatzabytkipolskie),rozpocząłsię
kolejnyetapjegodziałalności.Wobecwspomnianegojużwycofaniasięzprac
wKomisariacieczłonkówPPS-FrakcjiiczęścidziałaczyPPS-Lewicyzdecydo-
wanoojegoreorganizacji.Z11wydziałówpostanowionoutrzymaćpięć:Wydział
Ogólny,DemobilizacjiiPowrotudoKraju,KulturyiOświaty,ArchiwalnyorazPra-
sowo-Wydawniczy.KomisariatemnadalkierowałLeszczyński,aleCichowskijako
komisarzpolskipozostałwPiotrogrodzie,zaśEdwardPróchniak,dotychczasowy
komisarzpolskiwMoskwie,objąłpoBronisławieBortnowskimfunkcjęsekretarza
generalnegoireferentaWydziałuOgólnego.ObowiązkiPróchniakajakokomisarza
polskiegowMoskwieprzejąłLeszczyński50.
NaKomisariaciespoczywałobowiązekopiekinadrzeszamiuchodźcówirepa-
triantówpragnącychpowrócićdokraju.Ci,częstobezdokumentów,przygotowań,
bezzapasówżywności,przykulejącymtransporciekolejowym,narażeninaniebez-
pieczeństwonapaścigrasującychpocałejRosjiband,dziesiątkowaniprzezchoroby
epidemiczne,podejmowalisamodzielniepróbyprzedostaniasiędoPolski,licząc,że
48S.S.Nicieja,dz.cyt.,s.139-140.Zob.też:1917grudzień20/1918styczeń2,Piotrogród.
PismoKomisariatudoSprawNarodowościowychdoKomisariatudoSprawPolskichwsprawie
wysłaniaprzedstawicielanakonferencjępokojowąwBrześciu[w:]Dokumentyimateriały…,t.I,
s.221-222.
49H.Bobińska,dz.cyt.,s.126-127.
50S.S.Nicieja,dz.cyt.,s.139-142.