Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
1.Poprzewrociebolszewickim.OrganizacjapolskichkomunistówwRosjiRadzieckiej
redukcjajednostekorganizacyjnychKomisariatu:skasowanowydziałyzajmujące
sięreemigracją,opiekąspołeczną,sprawamiwojskowymi,kolejnictwemetc.,utrzy-
mującpodkoniec1918r.jedyniewydziały:Archiwalno-PolitycznyiKulturalno-
-Oświatowy70.Tarestrukturyzacjabyłalogiczna,niebyłopotrzebydublowania
działalnościinstytucjizajmującychsiętymisamymikwestiamiwmomencie,gdy
okrzepłyjużinstytucjeradzieckie.Procestenpostępowałwnastępnychmiesiącach,
oznaczałotojednakosłabienieznaczeniapolitycznegoKomisariatu71.
Wmiędzyczasieoddziałyradzieckiezajmowały,przynneutralnejżyczliwości”
Niemców,stopniowoopuszczaneprzeznichobszarylitewsko-białoruskiewcho-
dzącewskładOber-Ost,późniejszejRepublikiLitewsko-Białoruskiej(tzw.Lit-Bieł,
proklamowanej27lutego1919r.).Wiązałasięztymsprawapoborudosłużby
wojskowejmieszkańcówzterenówluzowanychprzezNiemców,wśródktórych
znacznyodsetekstanowiliPolacy,iwtejsprawieKomisariatPolskiodegrałjeszcze
pewnąrolę.Wrozkazienr631z5kwietnia1919r.RewolucyjnejRadyWojennej
RepublikidlazarządumobilizacyjnegoWszechrosyjskiegoSztabuGeneralnego,
podpisanymprzezzastępcęTrockiego,EfraimaSklanskiego,anulowanowszelkie
wcześniejszezarządzeniawsprawiepoboru.Rozkazowitowarzyszyłaekspertyza
KomisariatuPolskiegonOstosunkuWładzySowieckiejdoobywateliPolakówido
polskichuchodźcówwojennych,zwłaszczakwestiaichstosunkudopowszechnego
obowiązkusłużbywojskowej”
.Wynikazniej,żeKomisariatuznawałprawowszyst-
kichPolaków-uchodźcówz1915r.dopowrotudokraju,byłychpoddanychPrus
iAustro-Węgiersugerowałtraktowaćjakocudzoziemcówizwolnićzobowiązku
służbywojskowej,podobniejakosoby,którezrzekłysięobywatelstwarosyjskiego.
Naogólnychzasadachnależałobypowoływaćdowojskawszystkichtych,którzy
sąobywatelamiRosyjskiejFederacyjnejSocjalistycznejRepublikiRadzieckiej.Co
istotnejednak,Komisariatwyraźniepreferowałrozwiązanie,abykażdazkatego-
riiPolakówprzebywającychnatymobszarzezwracałasięoprzyznanieobywa-
telstwaradzieckiego,arolędecydentawkwestiachniejednoznacznych(ocobyło
nietrudnowdobiepowszechnychmigracjiibrakustosownychdokumentów,
zwłaszczawprzypadkustałychmieszkańcówKrólestwaPolskiego),rezerwował
powstaniepaństwapolskiego.NotyfikacjiniewysłanodoPiotrogrodu,coprawdopodobnie
stałosięprzyczynąretorsjibolszewików,któraskrupiłasięnaPrzedstawicielstwie.Wzwiązku
zwypowiedzeniemtraktatubrzeskiegoipodpretekstemnieistnieniajużzwierzchnościPrzed-
stawicielstwawpostaciRadyRegencyjnej,Lednickiipodległymupersonelzostaliusunięci
zzajmowanychpomieszczeń,częśćpracownikówaresztowano,adokumentacjęplacówkiskon-
fiskowano.Szczególnienasilonerepresjemiałymiejscenapołudniowo-zachodniejUkrainie,
gdziekilkasetosóbtrafiłodoobozówkoncentracyjnych.W
.Materski,Nawidecie…,s.23-24;
tegoż,Poboczadyplomacji…,s.22-23.
70S.S.Nicieja,dz.cyt.,s.152-153.
71Zob.np.dokumentyz9lipca1919r.:InstrukcjiaCKRKP(b)miestnympartijnymorga-
nizacjamorabotiesriedinacjonalnychmienszinstw[w:]CKRKP(b)-WKP(b)inacjonalnyj
wopros…,s.26-27.
