Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
1.Poprzewrociebolszewickim.OrganizacjapolskichkomunistówwRosjiRadzieckiej
udaimsięprzeprawićprzezniemieckiekordonygraniczne.Wrezultaciewtymokre-
sie,przyniechęciwładzniemieckichiaustro-węgierskichdosetektysięcyuchodźców,
naczołowysuwałasiępracaWydziałuDemobilizacjiiPowrotudoKraju.
Reemigracjaiemigracjazzawschodniejgranicytrwaławłaściwieprzezcały
czasokupacjipaństwcentralnych,tj.od1915r.Odkońcamarca1918r.,potrak-
taciebrzeskim,skalazjawiskabyłajużtakduża,żeniemieckieiaustro-węgierskie
władzeokupacyjnewKrólestwiePolskimwprowadziłyrozporządzeniaregulu-
jącejejrozmiary.W1918r.władzeKongresówkistaleponawiałyapeledotych,
głównieinteligencji,którzynposiadającwRosjidobrzepłatnezajęcie”
,powinnina
raziepowstrzymaćsięodpowrotuiwyjazdudonękanejkryzysemizniszczonej
Polski.Fakttenpozwalatwierdzić,żewtymwczesnymokresietoniewzględy
polityczne,awięcniechęćdonowychwładzywRosji,byłyjednymznajważniej-
szychpowodówwyjazdu,jakmiałotomiejscewnastępnychlatach,zwłaszczapo
wojniepolsko-bolszewickiej.Wstrzymywanieprzezpolskiewładzeautonomiczne
Królestwarepatriacjiświadczytakżeotym,iżwPolsce,jakwcałejEuropie,niedo
końcazdawanosobiejeszczesprawęztego,cowydarzyłosięicodziałosięwRosji,
tzn.zdokonującejsiętamwielkiejzmianyustrojowej,ewentualnieniewierzono
wtrwałośćtychzmian51.
LiczbęPolakówsłużącychwcarskichoddziałachokreślasięnaok.600tysięcy
52
.
WprzeddzieńwojnyświatowejwRosjiwłaściwej(bezobszarówkresowych)miesz-
kałorównieżok.600tysięcyPolaków,zktórychdużaczęśćpobyttamtraktowała
wyłączniewkategoriachzarobkowych.Wielkiwpływnaliczebnośćtejgrupy
wywarłymigracjewojenne.W1915r.Rosjaniezdołaliewakuowaćtakżeniemal
całykorpusadministracyjny,częśćobsługiliniikolejowychorazzałogiwielufabryk,
zwłaszczatychoznaczeniustrategicznym
53
.Szacujesię,żedomomentuobjęcia
krajuokupacjąpaństwcentralnych,opróczRosjanwywiezionolubdobrowolnie
wgłąbRosjiwyjechałood800tysięcydomilionaosób,aletecyfryobejmująrów-
nieżzajęteprzezRosjanterenyGalicji
54
.CzasopismonHasło”wtymsamym,1915r.
wymieniałoliczbę850tysięcyzmuszonychopuścićswedomyPolakówiokoło
150tysięcyewakuowanychurzędnikówpaństwowych,prawosławnychduchow-
nych,kolejarzy,przemysłowców(1915).Łączniewysiedlonych,ewakuowanych
51K.Zieliński,WładzeKrólestwaPolskiegowobecreemigracji…,s.179-180.AANProtokoły
PosiedzeńRadyMinistrówKrólestwaPolskiego(dalej:PPRMKP)20046k.221-225.
52
StosunkowowieluznichsłużyłowoddziałachstacjonującychnaSyberii,DalekimWscho-
dzieiZakaukaziu,cowynikałozeświadomejpolitykirosyjskichwładzwojskowychuznających
Polakówzanelementniepewny”istarającychsięichrozproszyć.Wrezultacie,wpułkachsybe-
ryjskichnawet40%żołnierzymówiłopopolsku.W
.Materski,Nawidecie…,s.15-16.
53
AANPrzedstawicielstwoRadyRegencyjnejKrólestwaPolskiegowRosjiRadzieckiej(dalej:
PRRR)146k.13.
54
J.Holzer,J.Molenda,Polskawpierwszejwojnieświatowej,Warszawa1963,s.64;W
.Najdus,
UchodźcypolscywRosjiwlatach1917-1918,nKwartalnikHistoryczny”1957,nr6,s.26.
