Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.PowstanieKsięstwaWarszawskiego
Mimowszystkichwcześniejszychuwagwsprawieokolicznościpowstaniaidalszegoistnienia
KsięstwaWarszawskiegonależyzgodzićsięzM.Kukielem:
Bądźcobądźtraktatyrozbiorowe1795i1797r.byłyprzekreślone,zczynnymwtym
udziałemRosji,abiernymudziałemPrus.Było,choćbeznazwyPolski,państwopolskie,
któretejnazwynigdysięniewyrzekło
63
.
Niewątpliwiewtensposóbsprawaodbudowypaństwapolskiegoruszyłazmartwegopunktu,
wktórymtkwiłaprzed1806r.,cokilkarazyjużpodkreślałem.
ElityRzeczpospolitejjedenipółznalazłysięwniezwykletrudnejsytuacji,gdyżmusiałyupra-
wiaćpolitykępolską,majączasojusznikamocarstwo,którewżadensposóbnietraktowałoich
popartnersku,czemuzresztątrudnosiędziwić.DlanapoleońskiejFrancjipopokojutylżyckimli-
czyłasięjedynieRosja,możewjakimśstopniuAustria,resztabyłaczęściąEuropyzorganizowanej
wramachGrandEmpirewcelupodważeniaglobalnejdominacjiWielkiejBrytanii.Politykępolską
możnabyłouprawiaćjedyniewalczączapotęgęFrancji,alemającteżnieustannienauwadzewzrost
pozycjiKsięstwaWarszawskiegoiwogólepowodzeniesprawypolskiej.InaczejPolacymoglistać
sięnajmitamisłużącyminieswojejsprawie,jakwojskapolskiepozostającenażołdzieNapoleona.
Pozostajejeszczewyjaśnienie,conatematnowegopaństwasądzilisamiPolacy,adokładnie
elityprzywódczeKsięstwa.Niewątpliwieistniałaświadomość,żewrazzjegonarodzinamiroz-
począłsięprocesrestytucjipolskiejpaństwowości,gdyżpaństwonadWisłąiWartąjestjedynie
embrionemprzyszłejRzeczpospolitej.Alejakiwinnaonaposiadaćkształtterytorialny?Jaką
uprawiaćpolitykęzagraniczną?Jakiustrójpolitycznyiadministracyjnybyłbydlaniejnajlepszy?
Iwreszcie,jakimodelspołeczno-gospodarczywinienprzyświecaćdokonującymsięprzemianom?
Trzebapowiedzieć,żejakzawszewPolscełatwiejbyłooczynniżomyśl.Wokresieist-
nieniaKsięstwaWarszawskiegostworzononietylkozrębynowoczesnejpaństwowości,aleteż
wystawionoarmiędużowiększąniżmiałapierwszaRzeczpospolita,jednakwzakresierefleksji
politycznejdokonaniabyłydużoskromniejszei,pozabieżącąpublicystyką,sprowadzałysię
główniedodorobkuks.HugonaKołłątaja,odsuwanegoodudziałuwrządzeniuzewzględu
nastawianymuzarzutbyciawprzeszłościjakobinem.
PorazpierwszywybitnydziałaczokresuSejmu1788-1792ipowstania1794r
.wypowie-
działsięwmemorialeUwaginadteraŹniejszympołożeniemSaksoniiiPolskizniązjednoczonej,
którypowstałzarazpozawarciupokojutylżyckiegoiprzeznaczonybyłdlakrólasaskiego.Po-
stulowanotam,abywinteresiewspółpracysasko-polskiejcałyśląsknależałdoprzyszłejPolski
orazchodziłoodoprowadzeniedosilniejszejzależnościGdańskaodKsięstwaWarszawskiego
64
.
Jakwiadomo,obatetrafnepostulatyniezostałyzrealizowane,awpóŹniejszymkresieistnienia
Rzeczpospolitejjedenipółjużdonichniewracano.
63
M.Kukiel,Dzieje...,s.113.
64
W
.Tokarz,ostatnielataHugonaKołłątaja,Kraków1905,t.I,s.323-324.
31
