Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sadźmy,przyjacielu,róże...,czyliooptymizmie
lią,anizchorobąwieku,anizdominującymwromantyzmiewyobra-
żeniemrzeczywistościczyczłowieka:Giaur,Werter,Anhelli(podobnie
jakprzeważającaczęśćlirykiromantycznej)bezwątpieniaświadczą
owszechobecnościwtejepoceperspektywypesymistycznej.Ajed-
nakwierszGoszczyńskiegoniejestwyjątkiem.Wiara-optymistyczna
-wnadejścielepszegojutrajestobecnawznacznieszerszym,niżbysię
mogłowydawać,zakresie.
Rodzisięzatempytanie,czytaka-optymistyczna-postawajest
też(lubbywa)udziałeminnychpoetówokresuromantyzmu(zwią-
zanychznim,lubtworzącychwtymczasie)iczywiążesięwyłącznie
zideądługiegotrwaniabądźmożliwościprzetrwania(wsensieludz-
kim,jednostkowym,atakżewpamięci)lubocaleniaswegoja,takjak
womawianychdotąddziełach-czyzjakąśinnąideą.
Odpowiedźbrzmi:tak,jeśliwziąćpoduwagęchoćbynovalisowskie-
goHenrykaOfterdingena.Wtejpowieściniemamowyaniocierniach,
anioburzach(możesąoneszczególną,polskąperspektywą?);niema
wniejoptymizmu„mimowszystko”,optymizmuheroicznego-jestwi-
zjaharmonijnego,„addytywnego”rozwoju,wiodącegopoprzezróżnego
rodzajudoświadczenia(pozytywneinegatywne-śmierćukochanej!).
Optymizmtejpowieścijest,mimotakbogatejromantycznejsymboliki,
wgruncierzeczy-byćmoże-oświeceniowyzducha(wtymsensie,że
niewynikającyzprzezwyciężeniawewnętrznegorozdarcia),podobnie
jakinnychBildungsromanen:człowiekzdążakuabsolutowikształtując
siępowoli,przechodzącprzezdoświadczeniatakpozytywne(poznanie
ludziizdarzeń,wtajemniczenie,miłość),jaknegatywne(śmierć).Ma
możnośćosiągnięciaipoznania(symbolizowanegotuprzezbłękitny
kwiat),iosobistegorozwoju,atenprowadzidoprzywróceniaharmonii
wświecie.
ipesymizmu,tozaczynającodkońca,stwierdzićnależy,żefilozofiapolska,októrejpoważ-
niewolnomówićdopierowXIXwieku,jest-wswoichnajznakomitszychprzedstawicielach
-zwolenniczkąniepesymizmu,tylkooptymizmu:światjestdobrywswejmetafizycznejpod-
stawie,którąjestBóg;ludzie,oileniesąjeszczedobrymi,stanąsiękiedyśnimiialbozbudują
jużtutaj,naziemi,KrólestwoBoże,albotam,wświeciepozagrobowymzlejąsięzBogiem,nie
tracącpomimotoswojejindywidualnościibędą„myśleli,kochali,stwarzaliniebowniebie”
(...).I.Chrzanowski,Optymizmipesymizmpolski,w:Optymizmipesymizmpolski.Stu-
diazhistoriikultury,Warszawa1971,s.461.NiepodzielającpogląduChrzanowskiego
wodniesieniudocałejliteraturypolskiej,wartozwrócićuwagęnajegosłusznąintuicję
podkreślaniaobecnościirolioptymizmuwmyślipolskiej-zwłaszczawiekuXIX.
~57~
