Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stolicanowoczesności.LondynwliteraturzeangielskiejipolskiejpoczątkówXXwieku...
33
moderatoremtakiegomyśleniastajesięoczywiścieJohnRuskinikrągwspółdziała-
jącychznimartystów,przedewszystkimzkręgówprerafaelitów.Ruskinmaswoich
zwolennikówwcałejEuropie,wPolscepierwszetłumaczeniapojawiająsięwlatach
80.XIXwieku,wręczwysypnowychprzekładówipublikacjioangielskichnszer-
mierzachwolnejmyśli”(takitytułnosiłaksiążkaSizeranne’aoRuskinieiWilliamie
Morrisie)następujewpierwszymdziesięcioleciuXXwieku.Wrazzichkoncepcjami
estetycznymiiprogramemsztukistosowanej,nagruntpolskiprzenikaobrazLondy-
nualternatywnywobecpozytywistycznychoptymistycznychrozpoznańAngliijako
centrumzwycięskiejcywilizacji.UautoraNaturygotykuLondynjeststolicąkultury
pogrążonejwgłębokimkryzysie,jałowej,nietwórczej-boopartejnaniewolniczej,
bezsensownejpracyjednychikrwiożerczychapetytachdrugich.DlaRuskinaLon-
dynstajesięsymbolembrzydotywspółczesnegoświataiodczłowieczonegopejzażu
industrialnego,którymrządząpieniądzimaszyna,sprowadzającajednostkędoroli
trybikaczyśrubki.WutopijnychprojektachRuskinaopartychnaideiodnowienia
twórczego(izarazemnaturalnego)związkuprzedmiotuzjegowykonawcą,uderza
ideapowrotudożyciawewspólnociezorganizowanejwopozycjidomiejskiego
mrowiska,wnaturalnymkrajobraziepozbawionymkominówfabrycznych,szybów
iszynkoleiżelaznych.
TasamaideaorganizujeliterackąutopięWilliamaMorrisapt.Wieściznikąd5,
pokazującąLondynprzyszłości,przekształconyprzeznowepokoleniaBrytyjczyków,
którzyotrząsnęlisięzszaleństwaicywilizacyjnychobsesjiXIXwieku.Zniknęły
dzielniceprzemysłoweichaotycznaXIX-wiecznazabudowa,którąrządziłachęćzysku
kamienicznika,Londynprzypominapejzażnaturalny,wśródzielonychdrzewzostały
tylkonieliczne,pięknezabytkiprzeszłości,jaknp.opactwoWestminster.NadTami-
zą,znowuczystąnatyle,żemożnawniejłowićpstrągi,mieszkająszczęśliwiludzie
przyszłości,uniezależnienioddyktatumaszyny,ludzie-artyści,wytwarzającyręcznie
piękneprzedmiotyiczerpiącyztegoradość.WizjęMorrisarekonstruujeiinteresująco
interpretujeŚwiętochowskiwswojejksiążceUtopiewrozwojuhistorycznym.Surowo,
jakinnychutopistów,rozliczającMorrisazjegomrzonekonaniołach”przyszłości
inazywającgonanarchistąidealnym”,autorzgadzasięnajwyraźniejzjegowizją
Londynujakostolicywspółczesnejcywilizacji,któranznalazłasięwbłędnymkole”,
boczłowiekstałsięniewolnikiemprzedmiotów,apracawykonywananiezależnieod
rzeczywistychspołecznychpotrzebstymulujenbłędnysystemat”.Towdzisiejszym
Londynie,jakpiszeŚwiętochowski,napędzasięmachinagospodarczaświatanśród
huku,zaduchuibłota”,wcelunwytwarzaniawiększejbezmyślności”.WLondynie,
zaMorrisem,autorUtopiiwrozwojuhistorycznymwidziteżstolicęwspółczesnej
nauki-tej,którajużnprzestajewierzyćwsamąsiebie”-inaukowców,jakpowtarza
zaautoremWieściznikąd,przypominającychnpasożytów”,nbłaznówbogatejklasy
średniej”,którzycyniczniekupcząsamąideąwiedzy(zob.Świętochowski,1910:
312-314).MotywemorganizującymcałątwórczośćŚwiętochowskiego,zarównolite-
racką,jakipublicystyczną,jest,jakwiadomo,walkaniezależnejjednostkizróżnymi
5
WieściznikądczyliepokaspoczynkuzostaływydaneweLwowiew1902roku.
