Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
35
Architekturaiokupacja
istniejącejzabudowypolskichmiast
38
.Sporadycznierealizowanebyły
wzorcoweprojektydlawsi,polegającenaprzebudowachgospodarstw
lubbudowiecałejwsiodpodstaw,którejprzykłademjestWilhelmswalde
(Radliniec)wpobliżuJarocina39.
Rozwiązaniastosowanewarchitekturzemieszkalnejwpisywałysięwnurt
szerokorozpowszechnionejwNiemczechtzw.architekturyochronystron
ojczystych(Heimatschutzarchitektur).Byłaonazwiązanazpowstałym
naprzełomieXIXiXXwiekuruchemspołecznymgłoszącymochronę
lokalnychwartości40.WkontekściepolskiegowydaniaksiążkiGutscho-
waprzywołanieideistojącychzapojęciemHeimatschutzarchitekturjest
szczególnieważne;samosłowoHeimatschutzzawierawsobiebowiem
kluczowe,lecznieprzetłumaczalnenajęzykpolskipojęcieHeimat(pol.
krajrodzinny,{małaojczyzna’,ojczyzna).Zarównojegoładunekkulturowo-
-historyczny,jakiideologicznyorazemocjonalnyniedająsięwyrazić
żadnympolskimodpowiednikiem41.
Kluczowymmomentemdlaukonstytuowaniasięwspomnianegopo-
wyżejruchubyłopowstanieZwiązkuOchronyStronOjczystych(Bund
Heimatschutz)w1904roku.Właśniewtymokresienaznaczeniuzyskały
debatymiędzyniemieckimiintelektualistamiwokółpojęciawyjątko-
wościniemieckiejkultury,któramiałabyćchronionazewzględuna
postępująceindustrializację,urbanizacjęizmianyspołeczne.Organiza-
cjatadefiniowałaHeimatprzedewszystkimzapomocąarchitektury,
38Natematosiedliiichwspółczesnegopostrzeganiapor.:AleksandraParadowska,Pamięćiarchi-
tekturaz)punktuwidzeniaflaneura’/ErinnerungundArchitekturausdem)BlickdesFlaneurs’,UJahr-
buchwerkraumbildundsinn”2019,(1),s.50-77,http://werkraumbildundsinn.de/publikationen/
jahrbuch-2019-yearbook-2019.html(dostęp:27.11.2020).
39Taż,„Staraniemieckawieś”Wilhelmswalde(Radliniec)wświetletradycjigermanizacjiziempol-
skich,UZapiskiJarocińskie”2019,nr1(31),s.19-37.
40Por.:JoannaNowosielska-Sobel,Odziemirodzinnejkuojczyźnieideologicznej.Ruchochrony
stronojczystych(Heimatschutz)zeszczególnymuwzględnieniemŚląska(1871-1933),Wrocław2013;
MarcoKieser,HeimatschutzarchitekturimWiederaufbaudesRheinlandes,Köln1998.
41NatematpojęciaHeimat,odokoło1800roku,por.:PeterBlickle,Heimat.ACriticalTheoryofthe
GermanIdeaofHomeland,Rochester2004.
