Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
bierny(Staatsgenosse),któryjestzależnymaterialnieodinnejosoby,
azatemniemaprawadogłosowania.Kanttraktujespołeczeństwo
obywatelskiejakospołeczeństwopolitycznewrazzjegoinstytucjami
-prawempublicznymiwładząprzedstawicielską.Obydwiesfery-
państwoispołeczeństwoobywatelskie-ściślewspółistniejązesobą,
gdyżpaństwodysponujeaparatemprzymusu.Kantwprowadziłtakże
dodyskusjinatematspołeczeństwaobywatelskiegokwestiępublicz-
nejdebatyikrytyki.Przestrzeńpublicznastanowibowiemobszar,
którymożeodróżniaćspołeczeństwoobywatelskieodpaństwa.Kant
rozróżniłtakżesferęprywatnąipubliczną.Sferaprywatnadotyczy
moralnościietyki,asferapubliczna(społeczeństwaobywatelskiego)
odnosisiędowspólnotyopartejnaprawie.
Innepodejściedospołeczeństwaobywatelskiegoprezentował
T.Paine,którywyraźnierozróżniałspołeczeństwoobywatelskieod
rządu.JaktwierdziłPaine-„tospołeczeństwo,anierządjestczymś
naturalnym,odpowiadającymskłonnościomczłowieka,którymożeza-
spokajaćróżnorodnepotrzebyorazrozwijaćtalentytylkowobrębie
wspólnoty7”.Człowiekjestistotąspołeczną,aniepolitycznądlatego
myśliciela.Wyraźnieodróżniaonpaństwoodspołeczeństwa,twier-
dząc,żeimbardziejdoskonałejestspołeczeństwoobywatelskie,tym
lepiejzarządzaonoswoimisprawamiitymmniejpotrzebujewładzy
politycznej.Jednostkizrzeszająsię,ponieważpozwalatozrealizować
imindywidualnecele.Painekładłmocnynacisknienajednolitość
wspólnoty,alenaróżnorodność,pluralizmitakrozumiałwolność.
Państwopowinnobyćograniczanezewzględunafakt,żejesttylko
narzędziemsłużącymspołeczeństwu,anienaodwrót8.
Specjalnemiejscewkreowaniumyśliibadaniachnadspołeczeń-
stwemobywatelskimprzypisujesięA.Tocqueville,któregotraktuje
sięczęstojakoprekursoraideispołeczeństwaobywatelskiego.Tocque-
ville,któryprzezlataprzebywałwStanachZjednoczonych,przed-
stawiłwswoimdziele„OdemokracjiwAmeryce”9wnikliwyopis
18
7T.Paine,„RightsofMan”,w:„PoliticalWritings”(ed.B.Kulick),Cambridge
1989,s.124inastępne.
8D.Pietrzyk-Reeves,„Ideaspołeczeństwaobywatelskiego-współczesnadebata
ijejźródła”,op.cit.s.93-96.
9A.deTocqueville,„OdemokracjiwAmeryce”(przełożyliB.JanickaiM.Król),
Warszawa2005.
