Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
wieku,pozycjiipoziomuumysłowegoAmerykanienieustanniesięsto-
warzyszają.Mająnietylkostowarzyszeniahandloweiprzemysłowe,
doktórychnależąwszyscy,alerównieżmnóstwoinnych:istniejąsto-
warzyszeniareligijneimoralne,stowarzyszeniaopoważnymibłahym
charakterze,stowarzyszeniazajmującesięogólnymiibardzoszczegó-
łowymisprawami…”10.
Tocquevillestworzyłpodwalinydlaideigospodarkispołecznej
ispołeczeństwaobywatelskiego.Poprzezukazanieobywatelskiego
zaangażowania,silnychwięzispołecznychipartycypacjiobywateli
USAwruchustowarzyszeniowym,ukazałdemokracjęopartąsilnie
naspołecznejaktywnościizaangażowaniu.
WielepoglądówA.Tocqueville’apodzielalitakżeJ.S.Mill,jak
równieżW.vonHumboldt.Tenpierwszytwierdziłm.in.,żeniedomi-
nacjaelit,leczszerokiudziałspołeczeństwawewładzypostrzegany
jestjakokryteriumdobregorządu.Misjąrząduniepowinnobyćza-
stępowaniejednostek,leczpobudzanieichrozwojuisamozaradności.
Millnatomiastopowiadałsięzarządemograniczonymizdecentra-
lizowanym,botakisłużylepiejaktywnościobywatelskiej.Zkolei
Humboldtutrzymywał,żepaństwopowinnopowstrzymaćsięodpa-
ternalistycznegozapewnianiadobrobytu,gdyżpozbawiaonowten
sposóbjednostkiautonomiiimożliwościrozwoju.Obydwajkładli
ogromnynacisknakształceniejakofilardlarozwojuspołeczeństwa
obywatelskiego.
Wielupowyżejprezentowanychmyślicieliposiadałopoglądyzbli-
żonedonurtuliberalnego,dlaktóregospołeczeństwoobywatelskie
jestwyraźnieoddzieloneodpaństwa(rządu).Jesttoalternatywnymo-
deldlanurturepublikańskiego,częstoutożsamiającegospołeczeństwo
obywatelskiezpaństwem.Wnurcieliberalnymsferaobywatelskato
wolnaodingerencjipaństwaprzestrzeńdladziałalnościspołecznej
isamorządu.Tosfera,wktórejmieścisięwolnyrynekiprzedsię-
biorstwa,atakżeprywatneipublicznestowarzyszeniaorazinneor-
ganizacjespołeczne.ZarównouLocke’a,jakiMillawolnorynkowa
gospodarkazajmujecentralnemiejscewichujęciuspołeczeństwa
obywatelskiego.Obywatelskośćjesttutraktowanajakobycieczłon-
kiemzrzeszenialubspołeczeństwaobywatelskiego.Liberalnymodel
20
10Ibidem,s.488.
