Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Introduction
inthePolishwrittensourcesisgłówkiśw.Jana
(flSt.John’sheads”,inplural);theanalysisofthe
contextinwhichthetwonamesareusedinthe
writtenrecordconrmsthatratherthanbeing
alternativeforms,eachhasaslightlydiHerent
meaning.Theformerterm(pieniążki)isseen
mostlyincontextswhichindicateamonetary
orbullionfunctionoftheRomancoins(usually,
denarii),thelatter(główki)isassociatedwiththe
sphereoffolkbeliefs.
Thismultiplicityofmeaningsilluminatedby
thewrittensourcesalsondsreectioninthe
archaeologicalmaterial.Thus,coinsfoundin
contextsthatidentifythemasfoundationsac-
ricesmaysafelybeassociatedwiththereli-
gioussphere.Suchndshavebeenrecordedin
Denmark,GermanyandPoland.Anothercategory
ofthistypearecoinsdepositedasoHeringmade
inchurches,conrmedinGermany,Polandand
theCzechRepublic.Itisalsoworthnotingthatthe
geographicalrangeofthisphenomenonshowsthat
economicpragmatismtranscendsstateboundar-
ies.Individualseagertodischargetheirreligious
obligationsbutatthesametimereluctanttopart
withgoodmoneyaretobefoundeverywhere.
Needlesstosay,notallofthesecasesshouldbe
measuredbythesameyardstick.Afterall,wehave
nowayofknowingwhethersomeancientcoins
wereusedasfoundationsacricesinthebeliefthat
theolderthecoin,thegreateritsmagicalpower.
Lastbutnotleast,asidefromtheconnectionof
ancientcoinstobeliefs,wehavefoundevidencein
thewrittensourcesandthearchaeologicalrecord
toclaimsomeofthemmayhavefunctionedin
themonetarycirculationasamediumofpayment
alongsidecoinageofalaterperiod.Thisiscon-
rmedbysomemodernperiodhoards(mostly
fromPoland)containingcoinsthatarequitedis-
parateintheiroriginandchronology.Perhapsthe
sameinterpretationmaybeappliedtosinglends
ofcoinsfromlatemedievalandmodernsettle-
mentswithoutevidenceofhumanoccupationin
thepre-RomanandtheRomanperiods.Onefasci-
natingexampleofhowthewrittenandthenumis-
maticsourcescancomplementeachothercomes
fromtheCrownLandsoftheKingdomofPoland.
In1560duringacourthearingamanchargedwith
theftadmittedtorobbingapurse(literally,cutting
itoH)fromawomaninKazimierz,anddescribedits
contentsas15gro[schen]andacoinofStJohn.
Thisbringstomindanextraordinaryndfromthe
vicinityofZhytomyr,nowinUkraine.Tencoins
fusedtogetherwerediscoveredthere,-ninePolish
łtorak(1½groschen)coinsofSigismundIII
Vasa(1587-1632)andadenariusoftheRoman
emperorTitus(79-81).Wecannothopetond
outwhetherthepeoplewhocarriedsuchRoman
coinsaboutintheirpursesdidsoforreligious
źródłowojestnazwaukutaspecjalniedlaokreślenia
monetrzymskich-łacińskinummusSancti
Johannis,azatemupieniążekśw.Jana”.Wprost
nawiązujeonadomotywuzawersubranegoprzez
ludnośćzaściętągłowęChrystusowegoChrzciciela.
Wkolejnychstuleciachtermintenupowszechnia
sięnietylkoterytorialnie(stądzapewneniemiec-
kieJohannesschüsseliIwankowenawschodzie
RzeczpospolitejObojgaNarodów),aleinabierając
nowychcechsemantycznych.Wźródłachpoja-
wiająsiębowiemugłówkiśw.Jana”,aanalizatreści
wzmianekzawierającychtenazwypotwierdza,że
niesątotylkooboczności,aledwaterminyniosące
żnąwymowęznaczeniową.uPieniążki”pojawiają
sięprzedewszystkimwkontekściewskazującym
napieniężnąlubkruszcowąfunkcjęmonetrzym-
skich(najczęściejdenarów),ugłówki”zaświążąsię
zesferąwierzeńludowych.
Taoświetlonaźródłamipisanymiwielość
znaczeńznajdujeteżodzwierciedleniewmate-
rialearcheologicznym.Itakzesferąreligijną
bezwiększychrozterekpowiązaćwolnomonety
zkontekstówwskazującychnaichwykorzysta-
niewcharakterzeoarzakładzinowychodno-
towanewDanii,NiemczechiPolsceczyzłożo-
nychjakodatkiwkościołach,nacopotwierdzenie
mamydlaNiemiec,PolskiiCzech.Wartotakże
podkreślić,żezasięgterytorialnytegozjawiska
ujawniaponadgranicznycharakterekonomicznego
pragmatyzmuzawierającegosięwwolispełnienia
religijnejpowinności,przyjednoczesnejniechęci
dopozbywaniasięmonetobiegowych.Nienależy
rzeczjasnajednejmiaryprzykładaćdowszystkich
przypadków.Niejesteśmybowiemwstaniestanow-
czorozstrzygnąć,czynp.oarzakładzinowychnie
czynionozmonetantycznychwzwiązkuzwiarą
wmocmagiczną-tymsilniejszą,imstarszywie-
kiemskładanyprzedmiot.
Wreszciepozazwiązkiemmonetantycz-
nychzwierzeniami,źródłapisaneiarcheolo-
gicznedająasumptdostwierdzeniaichfunk-
cjonowaniawobiegupieniężnymjakośrodków
płatniczychwspólniezinnymiegzemplarzami,
nietakjużarchaicznymiwnaszympojmowaniu.
Potwierdzeniemsąskarbynowożytne(głównie
zPolski)oskładzieniezwyklezróżnicowanympod
względempochodzeniaichronologiimonet.Być
możetakteżnależyodczytywaćobecnośćprzy-
najmniejniektórychegzemplarzyodnajdywanych
pojedynczonaźnośredniowiecznychinowożyt-
nychstanowiskachosadniczychbezśladówludz-
kiejobecnościwokresieprzedrzymskimiwpły-
wówrzymskich.Szczególniewyrazistailustracja
interpretacyjnegodopełnianiasięźródełpisanych
inumizmatycznychuchwytnajestdlaKorony
KrólestwaPolskiego.Wroku1560rozegrałasię
sprawasądowa,podczasktórejzłodziejzeznał,że
uurżnąłwacekniewieściewKazimierzu,wktórym
13