Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
niżnarodywspomnianychkrajówiinnenarodyeuropejskie”4.Wpublikowa-
nychwówczasksięgachuznawano,żecechującePolskęwymienioneanomalie
polityczne,gospodarcze(uciskchłopów,przekupstwo,rachitycznetemporoz-
woju),religijne,kulturalneorazkryzysmoralnyszlachtyprowadząPolskędo
nieuchronnegoupadku.Zwracalinatouwagętacymyśliciele,jakJanAmos
Komensky,GottfriedWilhelmLeibniz,JanJakubRousseauiwieluinnych,
awśródnichCharlesdeMontesquieu,którywdzieleOduchupraw,wydanym
w1748r.,przedstawiłPolskęwbardzozłymświetle5.
Nieulegawątpliwości,żepróbyprzeprowadzeniawPolscereformustro-
jowychbyływEuropiepilnieobserwowane:ingerencjaobcychmocarstw
wsprawywewnętrznePolskimiałaprzecieżnaceluichuniemożliwie-
nieipetryfikacjęanachronicznychinstytucjipaństwowych.NawetK.von
Clausewitz-jedenznajwiększychautorytetówstrategiiwojskowej-napi-
szepóźniejoPolsce,żenaskutekpogłębiającychsięsprzecznościmiędzy
wolnościąszlacheckąawładząkrólewską(czyt.państwową)naszkrajstał
sięnbezbronnymstepem,drogąpublicznądlaobcychwojsk”,ponieważ-
zmałymiwyjątkami-klasarządzącanieumiałazrozumiećwyzwańczasu,
ajejnnikczemneobyczajepaństwoweiniezmierzonalekkomyślnośćszły
rękawrękę,iwtensposóbPolskapędziłakuprzepaści”6.Obecnazwłaszcza
wśródpaństwsąsiedzkichświadomośćosłabieniaRzeczypospolitejzaowo-
cowałautratąpaństwowości.
***
CzywobyczajeidecyzjezgubnedlapaństwawpisujesięKościółipolityka
Watykanu?Iwtymmiejscutrzebastwierdzić,żekwestiatanależydokręgu
najbardziejzmitologizowanychfragmentówpolskiejhistorii.Wopowieściach
historycznychunikasięjakogniawątków,któremogłybyzaprzeczyćtezie
ojednościnaroduiduchowieństwawobroniepolskiejniepodległości.Jednak-
żeświadectwahistorycznedalekiesąodpotwierdzeniategomitu.
Wostatnimokresiepojawiłosięwprawdziewieleopracowańmonograficz-
nychpowstałychwgronienaukowcówKatolickiegoUniwersytetuLubelskiego,
4Z.Wójcik,Liberumveto,serianDziejenaroduipaństwapolskiego”,Kraków1992,s.56.
5JerzySzackiprzedlatyanalizowałideewolnościwujęciuMonteskiuszaistwierdził:
nwolnościtakiej,jakjąrozumieMontesquieu,niemożnazadekretować.Niemożnazrobić
jejzdnianadzień.Musionadojrzećwłoniespołeczeństwa,musiprzeniknąćobyczaje,za-
nimprawodawcautwierdzijąustawą.Wprzeciwnymraziebędzietoczystafikcja”.J.Sza-
ckicytujedalejciekawąmyślMonteskiusza:nNaródwolnymożemiećoswobodziciela;
naródujarzmionymożemiećtylkoinnegociemiężcę”,cytujęza:J.Szacki,Montesquieu:
ideawolnościkonkretnej,[w:]Antynomiewolności,M.Drużkowski,K.Sokół(red.),War-
szawa1966,s.236.
6K.VonClausewitz,Owojnie,przeł.A.Cichowicz,L.Koc,Lublin1995,s.450.
27
