Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wdrodzeabstrakcjiwszystkichswoichokreśleńpozatym–nazwijmyto
jegonpozycjąegzystencjalną”–żewogólejest(istnieje).PrzyczymHegel
wpełniświadomyjestteoriopoznawczegoniebezpieczeństwa,jakiewiąże
sięztakim–właściwymdlarozsądkowegoabstrakcyjnegomyślenia–nroz-
puszczeniu”wBoguwszystkiego,cokonkretne:wszystkichokreśleń,wszel-
kiejtreści.n(ł)skorowszystko–piszefilozof–cokonkretne,jestwBogu
zatarte,więcwypowiadasiętomniejwięcejtak:Boganiemożnapoznać–
poznaćBogaznaczybowiemznaćBogastosowniedojegookreśleń;powi-
nienonjednakpozostaćczystymabstraktem”67.Dlażadnejnżywej”religii
Bógniejesttakimabstraktem–itakdlachrześcijaństwajestOnzupełnym
konkretem:kochającąsiebieistworzenieOsobą.
GdybyBógbyłpowszechnikiem(jużnawetniekonieczniedoprowadzo-
nym–jakwostatnimprzykładzie–doskrajnościpustejtożsamościist-
nieniajakotakiego),materializmiateizmmiałybybardzoułatwionezada-
nie.Byłobytak,ponieważnieistnieniepowszechnikówstosunkowołatwo
jestwontologiiodrzucić68.Oilebowiemtrudnojesttaknnaostrzyć”brzy-
twęOckhama,abycięłaonawszystkiebytyniematerialne(idealne),otyle
przystosowaniejejdocięciapowszechnikównienastręczawiększychtrud-
ności.Mówiąclapidarnieiwnajwiększymskrócie:wszelkiepowszechniki
dasięsprowadzićdojednego–dopodobieństwa;toostatniezkoleimożna
zredukować–nawetjeślizacenęregresuwnieskończoność(podobieństwa
podobieństwpodobieństwł),czegowcalenieuważamznmetodologiczną
katastrofę”–doposzczególnych,indywidualnychstosunkówpodobieństwa.
Duch(Bóg)wszakżeniejestpowszechnikiem.
Bógniejestjakimśpustymabstraktem,lecz–jakzakładam–wpełni
określoną,szczelniewypełnionąprzynależnąmutreściąosobowością.Moż-
nachybateżuznać,żeHegel,kiedypiszeoBogu:nBógjestprzedmiotem
całkiemogólnym,niejesttojakaśtampartykularność,lecznajogólniejsza
osobowość”69,niemanauwadzejakiejśpustejabstrakcjipowszechnikowej,
leczfaktprzeciwieństwamiędzyabsolutnierozumnym(duchowym)irozu-
mowopoznawalnymBogiem,awszelkimiinnymibytami,któreokreślacie-
lesnapartykularność.OgólnośćBogadotyczyturaczejJegorozumowego,
czylipojęciowego(awięciogólnego)poznania.To,żeBogapoznajemypo-
przezpojęcia,atakżeito,że–jakdomniemywamy–iOnwjakimśsensie
używapojęć70(choćnaturaboskiegopoznawaniajestwzasadziedlanas
nieprzenikniona),niepociągazasobąwżadensposóbogólnościBogawsen-
siepowszechnikowym.
67G.W.F.Hegel,Wykładyzfilozofiireligii,TomII,dz.cyt.,s.354.
68Pokazujętowdwóchswoichksiążkach:nBrzytwaOckhamaawykazywanie
nieistnienia”(Wrocław2002)orazOntologia.Materializmijegogranice(Kraków
2019).
69G.W.F.Hegel,Wykładyzfilozofiireligii,TomI,dz.cyt.,s.116.
70AnawetjestPojęciem(Myślą,Słowem)–patrzniżej,podrozdz.n’Ścieżka’
ontologiczna”.
–55–
