Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zastanawiającsięnadkwestiąmożliwościzrezygnowaniazsubiektywizmu,
Szumanpokazujeróżnicęmiędzyświatemzewnętrznymaświatemwewnętrz-
nym;światemrzeczyifaktówaświatemdoznańiuczuć.Jegozdaniem,człowiek
nietylkopragniewidziećświatobiektywnie,takimjakimjest,stałyiniewzruszo-
ny,lecztakżepragniewidziećładiprawawświeciewewnętrznym.Zdaniem
autora,wrzeczywistościpodmiotowej,uczuciowej,świadomejświataprzeżycio-
wojesteśmyźlilubdobrzy,zachwycenilubzrażeniświatem,ufniiwierzącylub
lękliwi,zwątpialiizawiedzeni.WzwiązkuztymSzumanpodejmujerozważania
dotyczącewiarywBoga.Jegozdaniem,wiarajestNufnością,poczuciempewno-
ściigruntempodnogami”(s.205);jesttokojąceuczuciezaufaniadosensu
bytu.Obejmujetakżetakieuczuciajaklękiurzeczenie.Przeżyciasąrzeczywisto-
ściąważniejsząodrzeczywistościobiektywnej,którajestjedynieuwarunkowa-
niempodmiotowegobytu.Touczuciaiodczuciawiążączłowiekazsamymby-
tem.Rzeczywistymiskładnikamiistnieniasąuczucia,aniefakty.NKażdy
najbardziejobiektywnyiracjamikierowanyczynznajdujewkońcuostateczny
swójcelwuczuciowymporuszeniupodmiotu,wuczuciowymprzeżyciujego
wartościprzezosobowość”(s.206).
Rozważająckwestięobiektywnejisubiektywnejpostawywobecżycia,Szu-
manprzeprowadzaichtypologię,ukazującwtensposóbogromnezróżnicowa-
niewobrębieobuwyróżnionychpostaw.Realizmmożewystępowaćjakokry-
tyczny(obiektywnapostawawobecrzeczywistości),ahumanistyczny(dla
któregokulturajestnierzeczywista),praktyczny(niedoceniającyteorii),antyspe-
kulatywny(przyjmującyrealnecelepoznania).Obokrealizmuwymieniaracjona-
lizm,postawę,dlaktórejrozumjestjedynąinstancjąregulującąstosunekjaźnido
rzeczywistości.Dominacjapostawyrealistycznej,racjonalnej,może–zdaniem
Profesora–prowadzićdozanikużywejosobowości.Zkoleipostawasubiektyw-
namożeprzybieraćtakiepostacie,jak:fantazjowanie,marzycielstwo,hedonizm,
samolubstwo.Człowiekpozbawionymarzeńprzestałbybyćistotą,któraprze-
obrażaświat,przestałbybyćczłowiekiem.
WkontekścieanalizymotywówludzkiegopostępowaniaSzumanwskazuje
nawyjątkowośćczłowiekawświecieistotżywych.Jakolekarzdysponowałwie-
dząbiologiczną,czegowyrazemstałasięksiążka–napisanawewspółpracy
zStanisławemSkowronem–Organizmażyciepsychiczne(1934).Przyroda–zda-
niemSzumana–uczyniłazwierzętajednostronnymi,wyspecjalizowanymiwja-
kiejśpostawiewobecżycia,natomiastwczłowiekuzespoliłysięcechyróżnych
gatunkówzwierząt.Podczasgdyczłowiekkierujesięzasadąprzyjemności,będąc
powolnyswemuegoizmowi,zwierzękierujesiępotrzebami.Egoizmjestuczu-
ciemipopędempodstawowym,naturalnymipierwotnym;pozwalabyćsobą,
przywłaszczyćcośdlasiebie.Faworyzowaniewłasnejosobywystępujewczte-
XLI
