Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
MariaMendel,WiesławTeiss
dającszyldnsyndromowiTINA”
,czyliretorycedominującejwdebaciespołecznej,
budującejprzekonanie,żeznajomośćzasadwolnegorynkusprawia,iżwszelkie
scenariuszeprzyszłościsązgórywiadomeiwzwiązkuztymwizjeinnegoświata
niemająsensu6.
Równieznaczącymwymiaremwspomnianychmanipulacjizczasemstałasię
ideologiaodwołującasiędokonserwatywnychwartości.TimothySnyderowe
manipulacjeokreślamianemantyhistoryzmuiuważa,żetakneoliberalizm,jak
neokonserwatyzmgenerująliczneprzykładyantyhistorycznegospojrzeniana
przeszłość7.Uważasłusznie,żerezultatypodobnedotych,któreprzynosiza-
mknięciewspołeczniepodzielanympoczuciunieuchronności,kształtujemyśle-
niewkategoriachwieczności,charakterystycznedlaopcjineokonserwatywnej,
wszczególnościdlanarodowychpopulistów(mamiejsce,gdyprzeszłośćpostrze-
ganajestjakonmglistydziedziniecpełenpomnikównarodowegomęczeństwa,
zktórychkażdyjesttaksamoodległyodteraźniejszości,awszystkiełatwopod-
dająsięmanipulacji”8).
Wtakichotowarunkachutraciliśmywiaręwewszelkieutopieizmocąod-
czuliśmychwiejnośćteraźniejszości,pełnistrachuprzednieprzewidywalnąprzy-
szłościąiniezdolnidojejprojektowania.OtympiszeBaumanwswojejRetro-
topii,opisującparadygmatycznązasadęwspółczesnegoświata.Toregułabliska
myśleniuutopijnemu,aleodwracającajegoporządek.Retrotopiawyrastazutopii,
ale-inaczejniżona-koncentrujesięnaprzeszłości.Dokonujesiętona(bau-
manowskorozumianym)nterytorialniesuwerennymtoposie”
,czyliwwarunkach
wykorzystywaniamiejscwspólnychkultury(wgreckimznaczeniutopos).Kultu-
rawprawdzietworzysięzawszelokalnie(wgeograficznieokreślonychmiejscach,
npomiędzy”ludźmi),alewykazujezdolnośćrozprzestrzenianiasięikażdawiedza
lokalnabierzeudziałwglobalnychprzepływach.Zatemretrotopiastałasięzasadą
rzeczywistościwzwiązkuztym,żeutopia,jakoznajome,uwspólniającenasmiej-
sce-wizjaprzyszłości-straciłasens.
Stąddzisiajmożnamówićoretrotopicznejstrukturzepamięci-pamięci,która,
jakwspomnieliśmy,jestzanurzonymwteraźniejszościmiejscemfabrykowaniaak-
tualnościtego,cominione.Produkcjatamożeuprawomocniaćiuprzywilejowy-
waćrozmaitepraktykispołeczne,takżetedestrukcyjne,demontującenp.demo-
kratycznepodstawyżyciaspołecznego.Niebrakujeprzykładówwtymzakresie.
Możnanawetpowiedzieć,żecodzienność-wwieluczęściachświataznarodo-
wymipopulistamiusteru-dostarczaichwnadmiarze.Antyhistoryczneretoryki,
6
Zob.m.in.J.Żakowski,Anty-TINA.Rozmowyolepszymświecie,myśleniuiżyciu,Warszawa:
Sic!2005,s.8.
7
T.Snyder,Otyranii.Dwadzieścialekcjizdwudziestegowieku,tłum.B.Pietrzyk,Kraków:
ZnakHoryzont2017,s.119-128.
8
Ibidem,s.123-124.
