Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
olafKrysowski,NataliaSzerszeń
Napięciemiędzyndawniej”andziś”,rozpiętośćmiędzytym,cozapamiętane,
atym,coprzynosiczasnabieżącolubprzyniesiewprzyszłości,charakteryzuje
m.in.sytuacjelirycznewutworachsztambuchowych,takichjakWierszwsztam-
buchuLudwikaSzpitznaglawyjeżdżającegodoEgiptu,Tambyli,kędygórbłysz-
cząkorony…[WsztambuchuMariiWodzińskiej],WimionnikuPaniB[aronowej]
R.4,Chciałbym,ażebytuwpisanesłowo…[WalbumieElizyBranickiej],Niechaj
mięZośkaowierszenieprosi…[WpamiętnikuZofiBobrówny]5.Wymienione
lirykiwpisująsięwszerszykontekstpamięcikulturowej,uwarunkowanejmodą
naupamiętnianieosóbizdarzeńwformiezapisówiobrazówgromadzonychna
kartachalbumów.Sąjednakitakie,jakWspomnieniePanideSt.Marcelzdomu
Chau[mont],któresamestanowiązamknięty,literackiwyrazpamięciokonkret-
nejosobie.
Skłonnośćpoetydorekonstruowaniaprzeszłościlubteżodczytywaniazawar-
tychwniejprefiguracjiprzyszłychzdarzeńwynika,podobniejakuinnychtwór-
cówromantycznych,zpojmowaniapamięcijakowartościzapewniającejtrwanie
tradycjikulturowej,społecznej,narodowej.nTo,żecośbyło,nieznaczy,żeminę-
ło”6–twierdziłEliasCanettiitakierozumieniepamięcimożnadostrzecwutwo-
rachSłowackiegonawiązującychdoznaczącychwydarzeńhistorycznych,
zwłaszczakonfederacjibarskiejikoliszczyzny.WBeniowskim,KsiędzuMarku,
ŚniesrebrnymSalomeihistoriaaktualizujesię,przekładanakategorieteraźniej-
szości,zapowiadaprzyszłość.AledlaSłowackiegopamięćmawymiarnietylko
społeczny,kulturowy,profetyczny,lecztakżeindywidualny,osobisty.Jestźródłem
głębokiegodoświadczaniaegzystencji(Godzinamyśli),aniekiedynawetmeta-
fizycznąformąbytu,istnieniapozamateriąiczasem.Definiujebowiemwspo-
sóbtranscendentnymiejsceirolęjednostkiwświecie,określajejznaczeniedla
potomności.WostatniejstrofiewierszaTestamentmójczytamy:nzostaniepo
mnietasiłafatalna”(w.37)7;narratorBeniowskiegozwracasiędoadwersarza–
nwieszcza”:nmojebędziezagrobemzwycięstwo!….”(p.V,w.560)8.
osobliwycharakterpamięćzyskujewutworachzlat1842-1849.Ujawniasię
onapodpostaciąwspomnianejjużanamnezy–przypominaniasobieprzezduchy
wiedzyprzyswojonejwpoprzednichwcieleniach(GeneziszDucha,[Dialogtro-
isty],Król-Duchetc.).okazujesiętakżeskutecznymnarzędziemdochodzeniado
prawdyopoczątkuicelachfinalnychbytu.Wtymprzypadkuistotneznaczenie
mahipolepsa(gr.hypólepsis)–nawiązywanieprzeznja”mówiącelubbohaterado
treścizapisanychwnaturzejakowswoistejksiędze,zktórejnietylkoczerpiesię
wiedzęnatematgenezyiznaczeniadziejówświata,lecztakżekontynuujewątek
tychdziejówodmiejsca,wktórymzostałonprzerwany(zastany).Mechanizmten
4WierszadresowanydoPaulinyzobiezierskichRichthofen(1809-1870).
5Tytułyutworówpodajemyza:J.Słowacki,Wiersze,wstępioprac.J.BrzozowskiiZ.Przy-
chodniak,Wrocław2013.
6
Cyt.za:A.Assmann,Międzyhistoriąapamięcią.Antologia,red.iposłowieM.Saryusz-
-Wolska,Warszawa2013,s.20.
7J.Słowacki,Wiersze,s.241.
8J.Słowacki,Dzieławszystkie,red.J.Kleiner,t.5,Wrocław1954,s.138.
