Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ElżbietaPaczkowska-Łagowska
go,obecnejwpismachjegooponenta3.Wliteraturzepolskiejklasycznadziśmono-
grafiaZbigniewaKuderowiczanatematDiltheyawosobnymrozdzialeprzedstawia
człowiekajakoistotęhistoryczną.NowszamonografiaLeszkaBrogowskiegoŚwia-
domośćihistoriajużwsamymtytulesygnalizujewewnętrznądziejowośćludzkiej
świadomości,czylihistorycznośćimmanentnąludzkiemużyciu,jakbyśmypowie-
dzieliwprzekładzienaproblematykęniniejszegoartykułu.Równieżpiszącatesło-
wanawiązałado„hasła”łączącegoproblemżyciaidziejów,przedstawiającprojekt
„hermeneutykiżycia”Diltheyaprzeprowadzonypodznakiemjegokrytykirozumu
historycznego4.
Łączącbadanieantropologicznezhistorią,Diltheyzdajesięfaktycznym,choć
niezawszewswoichprawachuznawanymojcemduchowymstopniowodochodzą-
cegodogłosunurtuantropologiihistorycznej,zdajesiępatronowaćtorującemusobie
drogęprzekonaniu,żeczłowiekjest„istotąhistoryczną”.Dlategowydobycieiroz-
winięcietegowątkumożesięprzyczynićnietylkodousystematyzowaniapewnego
obszarumyśleniaDiltheya,leczrównież,poprzezoświetlenieźródełtegorodzaju
historycznegomyśleniaoczłowieku,możestanowićpewienpunktodniesieniawe
współczesnejdebacieantropologiifilozoficznej.Takiteżcelstawiasobieniniejsze
opracowanie.
Człowiek,któryjestprzedmiotemfilozoficznychstudiówDiltheya,jestpostacią
zhistoriiduchowej,historiiintelektualnej,szczególnejdyscyplinyhumanistycznej,
którawNiemczechnosimianoGeistesgeschichte(historiaducha).Człowiekpoja-
wiającysięwutworachfilozoficznychjakobohaterbiografiiczyautobiografii,jako
wybitnapostaćhistorycznawutworzedziejopisarskim,jakocharakterwdramacie,
dostarczaswojegowkładuwspektrumurzeczywistnionychmożliwościludzkiego
bytowaniahistorycznego.Napytanie:„kimjestczłowiek?”niemożnaodpowie-
dzieć,biorącpoduwagęodosobnionąiabstrakcyjnąjednostkę,któranapodstawie
introspekcjiizagłębianiasięwsiebiechciałabyosiągnąćpoznanietego,coludzkie.
Dopierotłodostępnejcałościdziejówikulturystanowiącejichsubstancjępokazu-
jepełniębogactwanaturyludzkiej.Napytanie:„kimjestczłowiek?”możnazatem
odpowiedzieć,rozważającróżneartykulacje,ekspresje,wyrazynamysłuczłowieka
nadsobą,powstałewdziejach.Diltheynieuprawiazatemantropologiiwsensiena-
ukifilozoficznej,którapowstaładopierowlatachdwudziestychXXwiekudzięki
nanowoiwsposóbszczególnypostawionemupytaniuonaturęludzką.MaxSche-
ler,HelmuthPlessneriArnoldGehlenzapytająo„miejsceczłowiekawkosmosie”,
ojegostanowisko/położeniewobecistnieniaczystowegetatywnegoizwierzęcego
wramachwarstwowejbudowykosmosuijednocześnieekscentrycznegopozajego
determinizmem,oszczególnywyróżnikludzkiegobytowaniapośródwszechzjawisk
rzeczywistości.Tuprzedmiotembadaństaniesiękonkretnaempiria,przyjednoczes-
3
K.Alber,Lebensphilosophie.VondenAnfängenbeiNietzschebiszuihrerKritikbeiLukacs,Ver-
lagKarlAlber,Freiburg–München1995,s.74.
4
Z.Kuderowicz,Dilthey,wyd.2zmienioneipoprawione,WiedzaPowszechna,Warszawa1987.
L.Brogowski,Świadomośćihistoria.StudiumofilozofiiWilhelmaDiltheya,słowo/obrazterytoria,
Gdańsk2004.E.Paczkowska-Łagowska,ŻycieidziejeuWilhelmaDiltheya[w:]tejże,Logosżycia.
FilozofiahermeneutycznawkręguWilhelmaDiltheya,słowo/obrazterytoria,Gdańsk2000,s.11–154.
18
