Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzłowiekwmyśleniuhistorycznymWilhelmaDiltheya
nymuwzględnieniuwynikówbadańbiologicznychnaukoczłowieku.Tunaturaczy
punktwidzeniaświatakosmicznegowypierapunktwidzeniahistoriiiducha.
DiltheyjestspadkobiercąHeglawdrugimponimpokoleniu,mówisięojego
„neoidealizmie”.Choćwielokrotniezastrzega,żeuniegoporazpierwszydocho-
dzidogłosuczłowiekwpełniswojejrealności–wprzeciwieństwiezarównodo
psychologiczno-filozoficznychabstrakcjiredukującychgodojakiejś„władzy”,jak
teżdopewnejpostaciczłowieczeństwapreferowanej/uwypuklonejwkonkretnym
typieświatopoglądu–tojednakówczłowiekniejestnaturąbiologicznierozumia-
ną,leczduchem.OtakimujęciuczłowiekazdajesięprzesądzaćuDiltheyafakt,że
jakofilozofnaukhumanistycznychwidziałonwczłowiekuprzedmiotnaukoduchu.
Diltheynienegujebynajmniejnaturalnościbytowanialudzkiegonaziemi,jednak
jegosposóbwidzeniaczłowiekazdajesięzgóryumieszczaćgowtle,wkontek-
ścienaukhumanistycznych,dlaktórychjestonprzedmiotem,jakokulturotwórczy
podmiotwswoimhistorycznymbytowaniu.Takajestracja,którakażeDiltheyowi
niejakozgórywidziećwczłowiekuistotęduchową.Tenpunktwidzeniapociągaza
sobąfaworyzowanie„historii”iwypieranie„natury”.NawetjeśliDiltheypowiada,
żeczłowiekjestwrównejmierzenaturącohistorią,topunktwidzeniaczłowieka
jakoistotytworzącejkulturęitymsamymhistorięjestmubardziejwłaściwy.Bio-
logicznyfaktludzkiejskończoności,śmiertelnośćczłowieka,Diltheyprzekładana
jegoskończonośćwkategoriachkultury.Kulturowewytworyludzkiegożycia,po
którychczłowiekspodziewasięutrwaleniaswojegoskończonegoistnienia,również
podlegająstarzeniusięiznikajązarenydziejów.Człowiekjestistotąhistorycznąnie
dlatego,żeumiera,leczdlatego,żeskończonośćjegotrwaniaprzenosisięnaświat
jegokulturowychwytworówiograniczaichważnośćwczasie.Śmiertelnośćjedno-
stekmaswójodpowiednikwśmiertelnościkultur.Diltheyniestawiałjeszczepytania
ozwiązekzachodzącymiędzytwórczym,kulturowymdziałaniemczłowiekaajego
cielesnymorganizmem.Możemyjedynieprzypuszczać,żegdybypostawiłtoza-
gadnienie,właściwepóźniejukonstytuowanejantropologiifilozoficznej,tomusiałby
odrzucićjegorozwiązaniedualistyczne,upatrującewczłowiekutwórczegoducha
zabłąkanegowcielebądźteżtraktująceduchajakorezultatkompensacjicielesnych
braków.Odrzuciłbyje,ponieważpunktemwyjściaobjaśnianiatego,coludzkie,
uczyniłczłowiekajakoistotęcałościową,„całośćludzkiejnatury”,którejróżnymi
stronamisąchcenie,czucie,przedstawianieimyślenie.
Pytającoczłowieka,Diltheyniemanauwadzejegomiejscawświeciekosmicz-
nym,pośródwarstworganicznych,azarazemponadnimi,nieinteresujegopokre-
wieństwoiróżnicabytowanialudzkiegoizwierzęcegoczyszczególnysposóbludz-
kiegożyciapowiązanyzkonkretnościąjegokonstytucjicielesnej;wszystkotosą
zainteresowania,którepojawiąsięwrazznastaniemwXXwiekuantropologiifilo-
zoficznejjakowyróżnionejdyscypliny.
Wodróżnieniuodtakpojętejantropologiifilozoficznejzjejontyczno-empirycz-
nymuwarunkowaniemzapytywaniazainteresowanieDiltheyadotyczyczłowieka,
jakimokazujesięonbyćijakimrozumiesamegosiebiewhistorii,poprzezwie-
kiswojegoświadomegoistnienia,jakoistotadokonującarefleksjinadsamąsobą,
zmierzającanieustanniedorozwiązaniazagadkiświataiżycia,wyrażająctepró-
19
