Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Państwoinaródwmyślipolitycznejpolskichkonserwatystówdo1939roku
wązciasnopojętyminteresemwłasnejklasyspołecznej.Znakomitawiększość
świadomośćnarodowąmiałajednakwyrobionąnawystarczającympoziomie,
abywokresiezaborówzachowywaćpatriotycznąpostawę.Natomiastpoczu-
ciesamookreśleniachłopównawetwpołowieXIXwiekubudziwątpliwości
badaczy.Możnapróbowaćwyznaczyćświadomośćtegostanuwsposóbpo-
średni,poprzezudziałchłopówwwalceoniepodległość.Moimzdaniemjest
todużeuproszczenieiniemożestanowićdowodunaświadomośćnarodo-
wąwłościan.Trudnoustalić,wjakimstopniuichmotywacjezasilałopoczucie
narodowe,awjakimwiarawreformęstosunkównawsi.Niemożnawyklu-
czyćichudziałuwzrywachnarodowychjedyniewceluobronywęższej,re-
gionalnejojczyzny
59
.Możnajedniestwierdzić,żeprocesznoszeniapoddań-
stwamiałznaczącywpływnaprzemianęświadomościnarodowejchłopów.
Zjednejstronychłopotrzymałziemięodzaborcy,comogłogoskłaniaćdo
przychylnegopatrzenianatęwładzę,azdrugiejtensamzaborcawcielałgo
dowojska,rusyfikowałigermanizował,adodatkowopodwzględemwyzna-
niowymbyłkimśobcym,coniepozostajebezznaczeniadlacorazbogatszego
ilepiejwykształconegochłopa
60
.Dokonującesięprzemianyspołeczno–ekono-
miczneniepozostawałybezwpływunawzrastaniewśródludnościwiejskiej
poczuciajednościwarstwwobliczuzagrożenianarodowego.
Dokonanyprzezemnieopiskształtowaniasięnowoczesnegonarodu
polskiegoskonfrontujęwdalszejczęścipracyzkonserwatywnymikoncep-
cjaminarodu.
Zwykłosięutożsamiaćkonserwatyzmpolskizestańczykami,alepocząt-
kitejmyślisąznaczniewcześniejszeiczęstoróżneodpoglądówstańczyków.
Dużymuproszczeniemjestanalizamyślidanegoruchuwoderwaniuodsy-
tuacji,wjakiejonapowstawałaiewoluowała.Konserwatyzmjakokierunek
politycznykształtowałsięwposzczególnychzaborachwzasadzieniezależnie
odsiebie.Odmiennyukładsiłspołecznychiwarunkówdziałaniabyłprzyczy-
nąpowstaniaznacznychróżnicmiędzyugrupowaniamikonserwatywnymi,
wyrażającysięm.in.wodmiennejtradycjisojuszówpolitycznych.Konser-
watyzmopierasiębowiemnienaliczbie,alenaindywidualizmachidlatego
rodziłsięwkażdymośrodkuzokreślonychnaturalnychwarunkówmiejsco-
wych.Bywawięcróżnywszczegółach,dążeniach,anawetwogólnejposta-
ci—wzależnościodsytuacjiiewolucjidziejowejdanegoośrodka.Dlatego
przybadaniudziejówruchukonserwatywnegokażdajegoodmianawyma-
gaindywidualnegopodejścia
61
.
59
J.Tazbir
,Kulturaszlachecka...,op.cit.,s.165,por.T
.Łepkowski,Polska—narodzinynowoczesnegona-
rodu...,op.cit.,s.221–230.
60
SzerzejnatematświadomościnarodowejwXIXwiekuzob.S.Kieniewicz,Historyk...,op.cit.,s.59–66.
61
S.Rudnicki,Działalnośćpolitycznapolskichkonserwatystów1918–1926,Wrocław1981.
30
