Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Państwoinaródwmyślipolitycznejpolskichkonserwatystówdo1939roku
Małoprzekonującejestutożsamianiekonserwatyzmuzpozytywnym
stosunkiemdozaborcówlubswoistymtradycjonalizmem
68
.Mamytudoczy-
nieniaraczejztzw.naturalnymkonserwatyzmem,którybyłjednązdominu-
jącychpostawwobecrzeczywistościoznaczającąapologięprzeszłościfeudal-
nejitotalnąnegacjęrzeczywistości.Ukonserwatystów—wodróżnieniuod
tradycjonalistów—problemniesprowadzałsięjedyniedopotępieniateraź-
niejszościwimięstarychczasów.Częściowoteżnegowalionizasadęrozwoju
społecznego.Punktemcentralnymukonserwatystówstałsięzwiązekpomię-
dzydawnymiaobecnymilaty,„ciągłość,któramusiistniećpomiędzyróżny-
mifazamirozwojuspołecznegoorganizmu”
69
.Konserwatyści—wodróżnie-
niuodtradycjonalistów—zdawalisobiesprawęznieodwracalnościzmian,
jakiewprowadziłarewolucjafrancuska.Niechcielizwalczaćrewolucjikontr-
rewolucją,araczej„oswajać”zastanąrzeczywistość.Wtympodejściuhistoria
miałapokazaćzmiennośćformspołecznych,zdrugiejzaś—trwałośćnajważ-
niejszychinstytucjiizwyczajówgwarantującychwłaściwefunkcjonowanie
społeczeństwa.Konserwatyścidopuszczali„koniecznązmianę”,dostosowując
zastanyporządekdospontaniczniekształtującegosięładuwspólnoty
70
.Wich
przypadkuniebyłatototalnanegacjazmiany,leczodrzuceniezmiany,która
naruszaciągłośćrozwojudanegonarodu.Najbardziejcharakterystycznącechą
takrozumianegokonserwatyzmubyłoprzeświadczenieoniemożnościświa-
domegokształtowaniastosunkówspołecznychwedługzasadrozumu,spra-
wiedliwościczymoralności,stądpogardadlametafizykiispekulacji
71
.
Polskikonserwatyzmwyrósłzepokioświecenia.Byłtookres,wktó-
rymnarastałypewnetendencje,którewpóźniejszychlatachukształtowały
sięwzespółideiipostawdominującychwkonserwatywnejmyślipolitycznej.
Tesamepojęciasłużyłyzatworzyworóżnymsystemomteoretycznymipoli-
68
KarlMannheimdefiniujekonserwatyzmjakouświadomionytradycjonalizmprzejawiającysię
wbezrefleksyjnymprzywiązaniudoprzeszłości.Takrozumianykonserwatyzmniedajesiępołą-
czyćzżadnymistałymiideamipolitycznymi.Charakteryzujesięprzywiązaniemdotego,czegosię
doświadcza(K.Mannheim,Myślkonserwatywna,Warszawa1986).Słabośćtejdefinicjiwykazałjuż
MichałJaskólski,podkreślając,żekonserwatyzmpojmowanywmannheinowskimduchutrady-
cjonalizmusprowadzagojedyniedofunkcjizachowawczej.Tymczasemjednązcechkonserwa-
tyzmupolskiegoodsamegopoczątkubyłaskłonnośćdozmiany,aleprzeprowadzonejwsposób
przemyślany(M.Jaskólski,TradycjonalizmPolskiXIXwieku.Rozważaniawokółpojęciaiźródeł,„Studia
NaukPolitycznych”,nr5,
1988,
s.9).Najlepsządefinicjęoddającąwzajemnerelacjemiędzytrady-
�
�
cjonalizmemakonserwatyzmemzaproponowałJerzySzacki,wedługktórego„tradycjonalizmto
światopogląd,którypozytywnątradycjączynicałedziedzictwogrupy”(J.Szacki,Tradycja.Prze-
glądproblematyki,Warszawa1971,s.199).
69
J.Szacki,Ojczyzna,naród,rewolucja,op.cit.,s.127.
70
Państwoiprawowpolskiejmyślikonserwatywnejdo1939roku.Antologiamyśliprawnoustrojowejkonser-
watystówpolskich,wstępiwybórB.Szlachta,Warszawa2002,s.7.
71
J.Szacki,Ojczyzna,naród,rewolucja,op.cit.,s.128.
32
