Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Państwoinaródjakofundamentalnekategorie…
19
mi.Większośćteoretykówpaństwaihistorykówideijestzgodnychcodo
faktu,żepojęciepaństwawywodzisięzjęzykawłoskiego2.Zajegotwór-
cęuważasięNiccolòMachiavellego,któremuwłaśniejakopierwszemu
udałosięwodpowiednisposóbokreślićsytuacjępolitycznąXVI-wiecznej
Italii.Lostato–oznaczającegłówniestanczyteżpołożenie–zyskało
dziękiMachiavellemuuniwersalnycharakter,gdyżzostałowykorzystane
doopisaniasiecipowiązańpomiędzyróżnymiformamiustrojowymi.Jak
słuszniezauważaBarbaraMarkiewicz,polskietłumaczenienieoddajedo-
kładniesubtelnościpojęciowejzawartejworyginale3.Nowysenssłowalo
statotrudnowyrazićprzyużyciuterminu„państwo”,któryniesiezesobą
odmiennetreści.Przypomnijmy,żełacińskiestatio,odktóregopochodzi
lostato,oznaczało„stanie,postawę,położenie”,anastępnie:„miejsceza-
trzymaniasię,strażnicęi–ogólniej–stanienastraży”,awywodziłosięod
czasownikasistere,któryoznaczał:„stanąć,postawić,stawić,wystawić”,
aletakże:„postanowić,utrwalić,ustalić,trwać,utrzymywaćsięwdobrym
stanie”4.Lostatooznaczałozatemto,cozostałoustanowioneitrwasamo
zsiebie,ijakotakiewłaśniemożeprzybieraćróżneformydecydujące
ostrukturzewładzy.
Natomiastpolskiesłowo„państwo”etymologiczniewywodzisięod
słowa„pan”,którypierwotniebyłodpowiednikiemłacińskiegodomi-
nus,czyliwładcy(panować)iwłaściciela.Dlategozaodpowiedniksłowa
„państwo”uznajesięłacińskiedominium,któregopodstawoweznaczenie
to„panowanie,rządzenie,rząd,władzarządząca”.Jakokolejnedopiero
pojawiasięznaczenie,któreobecnieodgrywaistotniejsząrolę,amianowi-
cie:„państwo,nadktórymktomapaństwoalbopanuje,kraj,kraina,włość,
majętność”5.Wpierwotnepojęcie„państwa”zostałotuzatemwpisane
charakterystycznedlafeudalizmupowiązaniewładzyiwłasnościziemi,
któredecydowałooniezależnościpolitycznej.Samosłowo„stan”funkcjo-
nowałowjęzykupolskimjakookreśleniestrukturyspołeczeństwafeudal-
nego(np.stanszlachecki).PodkoniecXVIIIwieku,wokresiekształtowa-
niasięnowoczesnejpodmiotowościpolitycznej,wjęzykupolskimzaczęto
używaćdokładnegoodpowiednikalostato,innymisłowy,zaadoptowano
neutralnewstosunkuwładzyiwłasnościokreśleniepodstawydziałań
2Np.G.Jellinek,R.Kosseleck,M.Riedl.
3B.Markiewicz,„Państwoalbostan…”,op.cit.,s.28.
4Słownikłacińsko-polski,red.B.Kruczkiewicz,Lwów–Warszawa1925.
5M.S.B.Linde,Słownikjęzykapolskiego,Warszawa1951,t.IV
.
