Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
17
skłonnośćdouporczywegotrzymaniasięokreślonychwzorców,schematówiskrótów
myślowych.Przykładem(którypóźniejdokładniejprzeanalizuję)możebyćsytuacja,
wktórejBerlin(skądinądnajzupełniejtrafnie)określaoświeceniejakozjawiskowie-
lowątkowe,zróżnicowane,niejednorodne,anastępniestwierdza,żecałośćfilozofii
oświeceniowejmożnazredukowaćdoraptemtrzechprostychzasad(tzw.trójnóg)
iprzezkilkadziesiątlatswojejkarieryakademickiejuporczywietrzymasiętychtrzech
zasad,conijaksięmadodeklarowanejróżnorodnościflwiekuświateł”.
ParadoksBerlinamożepolegaćrównieżnatym,żecałkiemtrudneokazująsiępró-
byokreśleniajegowłasnegostanowiskawzględemgłównychtematówjegoprac,czyli
oświeceniairomantyzmutudzieżkontroświecenia.Czyatakujeoświecenieistajepo
stroniekontroświecenia?Amożeodwrotnie?Czyjestwrogiemromantyzmuczyjego
flcichymwielbicielem”?Możnapowiedzieć,żeniemaniczłegoanidziwnegowtakim
niedookreśleniu,żepozwalaonoBerlinowizachowaćdystansiobiektywizmhistoryka.
Takjednakniejest,ponieważesejeoksfordzkiegofilozofa,wspanialeerudycyjne,są
jednakjaknajdalszeodobiektywizmuidystansubadacza-praceBerlinacharaktery-
zujeraczejpasja,entuzjazm,fascynacjaaniżelichłodnaanalizapozbawionauprzedzeń.
Imimopojawiającychsięwnichdeklaracjisympatiidlaoświeceniacałatapasja
ientuzjazmokazująsięjednakzarezerwowanedlarozmaitychformkontroświecenia.
ToteżzdecydowanawiększośćwspółczesnychinterpretatorówmyśliautoraKorzeni
romantyzmuuznajegojednakconajmniejzakrytyka,amożenawetprzeciwnika
flwiekuświateł”ijegodziedzictwa.NaprzykładGraemeGarrard,wybitnyznawca
sporówoświeceniaikontroświecenia,pisze:
BardzokuszącejestwłączenieBerlinawkrągflprzyjaznychkrytyków”oświecenia,gdzie
zająłbymiejsceobokHerdera,swojegoulubionegobohatera.Fakt,żeBerlinbyłliberałem,
sprawiajednak,żeumieszczeniegowgronieprzeciwnikówoświeceniajestwysocekontr-
intuicyjne,jakożewiększośćliberałówpostrzegasiebiejakonaturalnychspadkobierców
oświecenia(ś).Dlazrównoważonegoosądupowiedziałbym,żeBerlinwykazywałdlaoświe-
ceniajednakwięcejwrogościniżzrozumienia9.
NatomiastJohnGray,określanyjakopostliberałtudzieżliberałpostmodernistyczny,
kontrowersyjnyuczeńIsaiahaBerlinaiMichaelaOakeshottaorazzaciekływrógutopii
oświeceniowych,oceniabardzojednoznacznie,że:
Idea,któraożywiacałedziełoBerlina,zarównowjegohistoriiintelektualnej,jakiteoriipoli-
tycznej,poleganatym,że,oilejestsłuszna,azatakąuchodzi,tostanowionaśmiertelny
cioswymierzonywgłównetradycjeświatazachodniegoi-cotrzebadodać-wprojekt
oświecenia10.
Zateząomniejlubbardziejbezpośredniowyrażanej,silniejszejlubsłabszej,alejednak
wrogościBerlinawzględemideałówoświeceniowychprzemawiarównieżwspomniany
9G.Garrard,StrangeReversals:BerlinontheEnlightenmentandtheCounter-Enlightenment[w:]
G.Crowder,H.Hardy(red.),TheOneandtheMany.ReadingIsaiahBerlin,NewYork2007,Pro-
metheusBooks,s.157.
10J.N.Gray,Post-LiberalisminPoliticalThought,NewYorkandLondon1993,Routledge,s.64-65.
