Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
NiniejszapracaniemaambicjiobjęciacałościdokonańintelektualnychIsaiahaBer-
linaidotyczytylkojednego,alezpewnościąbardzoistotnegoaspektujegodociekań,
jakimjestproblemkontroświeceniaalbo-innymisłowy-opisywanegoprzezBerli-
nanapięcia,jakiewytwarzasięmiędzyfilozofiąoświecenia1anurtemromantycznym.
Kontroświecenie,adokładniej:spórmiędzyoświeceniemakontroświeceniem,jest
nietylkoważnymzjawiskiemhistoryczno-kulturowymzprzełomuXVIIIiXIXwieku,
lecztakżejednymznajważniejszychinajsilniejoddziałującychkonfliktówmiędzy
ideamiwczasachnowożytnych.Jesttorównieżspórnadwyrazaktualny,będący
przedmiotempowracającychwXIXiXXwiekudebattoczonychmiędzyhistorykami
idei,filozofamiiprzedstawicielaminaukspołecznych,aleteżspórdotyczącyproble-
mówpolitycznych,ideologicznychiświatopoglądowychnapoczątkuXXIstulecia.
NatomiastIsaiahBerlin(1909-1997),filozof,historykideiiteoretykliberalizmu,
należałdonajważniejszych,najbardziejreprezentatywnychiwpływowych(aleteżkontro-
wersyjnych)wyrazicieli,uczestnikówiinterpretatorówtegosporuwdrugiejpołowie
1Zdecydowałemkonsekwentniezapisywaćnazwęfloświecenie”(jakrównieżnazwyinnych
nurtówintelektualnychczyepokliterackich),zaczynającodmałejlitery.Niejesttokwestia
jednoznaczna.Zjednejstrony,samjestemzdecydowanymsympatykiemoświeceniaimożetym
bardziejpowinienemwyróżnićjedużąliterą.Zdrugiejstrony,niewyobrażamsobiezapisywania
nazwyflkontroświecenie”oddużejlitery,atooznaczałobychybanieuczciwądysproporcję,gdy-
bympisałjednocześnieoOświeceniuikontroświeceniu.Zaważniejszeodmałejlubdużejlite-
ryuważamjednakznaczeniesamegoterminu,zwłaszczażeniesprowadzasięonotutajdo
znaczenia,jakieprzypisujemusięnp.wliteraturoznawstwie.Oświecenietonietylkoflepoka
literacka”,lecztakżepewnabardziejuniwersalnakategoria,nietylkohistoryczna,lecztakże
filozoficzna.Upolskichautorówitłumaczyniemawtymzakresiejednoznaczności,np.Anna
Tomaszewska,tłumacząctekstMargaretJacob,piszeflOświecenie”,aletłumaczącartykułJamesa
Schmidta,stosujejużmałąliterę.Proszęwięcewentualnychzwolennikówdużejliteryowyrozu-
miałość:mogęodwołaćsiędodecyzjitłumaczy,m.in.KrystynyKrzemieniowejczyTadeusza
Zatorskiego,którzydokonującprzekładówzjęzykaniemieckiego(gdzieproblemuniema,boitak
rzeczownikizapisujesięwielkąliterą)pracodpowiednioSchnädelbachaiCassirera,używają
jednakformyfloświecenie”.
