Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie
jużwyżejdobórbohaterówjegolicznychesejów.WinnymmiejscuGarrardpodkreśla,
że:
(ś)Berlinpoświęciłznacznączęśćswojejznakomitejkarierynaukowejbadaniomidei
reprezentowanychprzezflgalerięzłoczyńców”nurtukontr-oświeceniowego,awięcpo-
stacitakich,jakdeMaistre,Hamann,SoreliFichte.Jegoesejesąrównieżnaszpikowane
odniesieniamidojeszczebardziejmrocznychpisarzyreakcyjnych,jakKnutHamsun,
FriedrichJahnczyErnstArndt.ZainteresowanieBerlinatyminawpółzapomnianymi(ś)
przedstawicielamikontroświeceniatonietylkoprzejawniezdrowejciekawości(ś)Berlin
rzeczywiściewierzył,żemożemysięczegośnauczyćodtychprzegranychwwalceidei11.
WpodobnymduchuMarkLillapisał,żefascynacjaBerlinakontroświeceniowymi
myślicielamimożesięskończyćtak,jakwprzypadkukogoś,ktobierzedodomuporzu-
cone,pozornieniegroźneszczeniętatylkopoto,bypopewnymczasieodkryć,iżwyro-
słyimkłyistałysięonebardzoniebezpieczne12.
NastawienieBerlinadogłównegoprzedmiotujegorozważańnajtrafniejująłchyba
JimReed,pisząc:
(ś)jeżelioświeceniecieszyłosięzadeklarowanąprzezIsaiahasympatią,tonigdyniebyło
onoobiektemempatiizjegostrony.Tajegosympatia[dooświecenia]wyrażasięgłównie
wkontekstachnieformalnych(wrozmowachczywlistach,wktórychzapewniaoniej
przyjaciela,kolegęzuczelnilubrecenzenta),aczkolwieknawetwtedyowasympatianigdy
niejestpełna.Natomiastwkontekstachformalnych,jakożezawszepiszeonzajmując
punktwidzeniaprzeciwnikówoświecenia,widzimytylkoto,comożebyćzaprezentowane
negatywnie.Pozytywnyobraziempatiapozostajązarezerwowanetylkodlatych,którzy
idą-byzacytowaćtytułjednegozezbiorówesejów-flpodprąd”13.
AletakjednoznacznaidentyfikacjaBerlinajakoprzeciwnikaoświecenia,choćdominują-
ca,niejestjednakprzyjmowanapowszechnie.Użyłemwcześniejokreśleniaflparadoksy
Berlina”,natomiastAgataBielik-Robsonpiszeoparadoksie,którymawymiarwręcz
tragiczny.AleBielik-RobsoninterpretujepoglądyBerlinawtakisposób,żejawisięon
jakowrógromantyzmu,azarazemprzyjacieliobrońcadziedzictwaoświeceniowego:
Berlinzpewnościąromantykówniekocha.Kochaoświecenie-choć,kochającje,nie-
uchronniejeidealizuje.Atymsamymczynidziwniebezzębnymiarchaicznym.(ś)Tragizm
Berlina-naprawdęnieznajdujęinnegosłowanaokreśleniesytuacji,wktórejktośprzez
całeżyciezajmujesięzjawiskiem,niczniegozgołanierozumiejąc-polegawięcnatym,
żewniknąłdogłębniewszczegółyżyciaromantyków,nieprzyswoiwszysobiekilkunie-
zbędnychaksjomatów(ś).OświeceniejestdlaBerlinaniedosiężnymideałem,osobliwie
przesuniętym-jakwszystkieideały-wodległą,równieniedosiężnąprzeszłość,dlatego
toromantyzmstajesiędlaniegojedynąrealnąkuźniąmodernitas14.
11Loc.cit.,s.142.
12M.Lilla,TheTroublewiththeEnlightenment,flLondonReviewofBooks”1994,s.12-13.
13T.J.Reed,SympathyandEmpathy.Isaiah’sDilemma,orHowHeLefttheEnlightenmentDown
[w:]L.Brockliss,R.Robertson(red.),IsaiahBerlinantheEnlightnemnet,Oxford2016,s.114-115.
14A.Bielik-Robson,IzajaszBerlin:romantykmimowoli[w:]A.Bielik-Robson,Romantyzm,
niedokończonyprojekt.Eseje,Kraków2008,Universitas,s.89,96-97.
