Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
ubiegłegowieku.Zuwaginaniezwykłeuznanie(ipopularność),jakimcieszyłsię
wkrajachanglojęzycznych,zwłaszczawWielkiejBrytanii,jegogłosnatematkonflik-
tuoświeceniaikontroświeceniamiałszczególneznaczenie.OczywiścieBerlinaninie
zainicjowałtejdebaty,aniniepowiedziałwniejostatniegosłowa.Wmonografii
dotyczącejsporuodziedzictwoflwiekuświateł”idotyczącejpoglądówwmniejlub
bardziejzdecydowanysposóbpodważającychiodrzucającychtodziedzictwozamiast
Berlinamógłbysiępojawićktośinny,jakiśmyślicielzXIXalbozpołowyXXwieku,
którypodejmowałsiękrytykiideioświeceniowych.Kontestatorówoświeceniabyło
bowiemwielu-odJosephadeMaistre’apoMaxaHorkheimeraiTheodoraAdorna,
odNovalisapoAlasdairaMacIntyre’a.ZapewnewpozycjiIsaiahaBerlinamogliby
stanąćnp.JacobTalmonalboReinhartKoselleck-równiedobrzemożnamówić
oichkrytycznymstosunkudoideioświeceniowych.
Aleczyrzeczywiścieflrówniedobrze”?PrzypadekIsaiahaBerlinajestszczególnie
interesujący-copostaramsiępokazaćwtejpracy-isymptomatycznywkontekście
całegonurtukrytykioświecenia.Oilewięcdebatamiędzyobrońcamiakontestato-
ramioświeceniamogłabyzostaćprześledzonawodniesieniudowieluinnychwspół-
czesnychautorów,otylewybórIsaiahaBerlinaniejestprzypadkowy.Berlinijego
poglądysątutajprezentowanejakoegzemplifikacjaproblemu.Aproblemjest,jak
sądzę,obszernyiwieloaspektowy,madługąizawikłanąhistorię,jestrównieżkontro-
wersyjnywwymiarzeświatopoglądowymiowielebardziejaktualnywpierwszych
dekadachXXIwieku,niżmogłobysięwydawaćnapierwszyrzutoka.
OddawanadorąkCzytelnikaksiążkadotyczywięcokreślonegozagadnienia(spór
międzyoświeceniemakontroświeceniemizarazemdebatanadichdziedzictwem),
marównieżokreślonegobohatera,IsaiahaBerlina,któregopoglądybędąrozważane
jakoegzemplifikacjasporuooświecenie.Prześledzeniegenezy,ewolucjiirecepcji
zapatrywańoksfordzkiegofilozofanafilozofięflwiekuświateł”jestzatemgłównym,
bezpośrednimtematemtejksiążki,tematemexplicite.Aleimplicitedotyczyonaczegoś
jeszczeiponiekądwykraczapozawskazanezagadnieniaipozaswegogłównegoboha-
tera.Uważam,żeprzywoływanetutajpoglądyisporywprawdzienależądoprzeszło-
ściiichomówieniemawartośćprzedewszystkimhistoryczną,alejednocześniesąto
poglądyispory,którewywierająbardzowyraźnywpływnatoczoneuprogutrzeciej
dekadyXXIwiekudebatyspołeczne,polityczne,ideologiczne,światopoglądoweitd.
Dylematyfilozofiiosiemnastowiecznejbrzmiądziśwyraźnymechemiwywierająna
współczesnośćwiększywpływ,niżsugerujedystansczasowydwóchipółstulecia.
Równieżkontroświecenieniejestzjawiskieminteresującymtylkowąskiegronospecja-
listów,wręczprzeciwnie-charakterdebatypublicznejwostatnichdwóchdekadach
pokazuje,żebudowanienarracjiwkontrzedooświeceniazyskujenapopularności.
Dotyczytobardzoróżnychśrodowisk,m.in.przeciwnikówszczepień,zwolenników
neoreakcyjnejflideologiikalifornijskiej”,katolickichintegrystówczyagonistycznych
liberałówtudzieżflpostliberałów”.
Szczególnieinteresującewydajesięto,wjakisposóbnapięciewytwarzającesię
międzyoświeceniemakontroświeceniemwpływanawspółczesnyliberalizm.Właśnie
ztegopowodunagłównegobohateratejksiążkiwybrałemflzimnowojennego”libe-
rałaIsaiahaBerlina.Jakwspomniałemwyżej,złatwościąmożnawskazaćjakiegoś
innegofilozofalubhistorykazXXwieku,którybyłbybardzoadekwatnymprzykładem
