Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
JoannaStożek
Istotnie,wmomenciewkroczeniaKozakówdokomnatyrządcypokazano,że
kobietanietylkoodczuwapewnegorodzajurozkoszwynikającązdokonanego
zabójstwa,aleiulegaprocesowidehumanizacji–zostajeokreślonajako:fldiablica,
fllarwa”,flwidmo”,flwpółkobieta,wpółgrobówmaszkara”28,dlategopościg
buntownikówzaOrlikąwceluzabiciajejbudziskojarzeniazpolowaniemna
dzikiezwierzę.
Cytowanyfragmentwskazujetakże,żeopróczskrajnychstanówemocjonal-
nychrównieżspojrzeniemożebyćobjawemobłędu(narratorpodkreślarównież
dzikośćwspojrzeniuKseniorazNebaby29).Wydajesię,iżGoszczyńskizgodnie
zprzekonaniem,żeoczysązwierciadłemduszy,twierdził,żetowłaśniewspoj-
rzeniuwidocznejestszaleństwo30.NiewielewZamkukaniowskimodnajdziemy
wypowiedzipostacikobiecych,jednakautorprzywiązywałdużąwagędoszcze-
gółowychopisówspojrzeniabohaterów.
Podsumowując,wartozauważyć,żeOrlikapozostajepostacią,którawstanie
szaleństwazachowujecałkowitemilczenie.Mimotegofaktu,wjejkreacjimożna
odnaleźćtypowedlaromantyzmucechybohaterkiobłąkanej,takiejak:flzamy-
ślenie,melancholia,bezsenność,utratakontaktuzotoczeniem”31.
Obłęd,zaćmieniezmysłówiszaleństwowperspektywie
wiaryludu32
Zamekkaniowskistanowidowódnażywezainteresowaniepisarzyfolklorem
ukraińskimwXIXwieku.Goszczyńskikonstruującfabułępowieści,nawiązałdo
ludowychpodańzokolicyKaniowa,przywołałtakżepoglądyludunaproblem
ingerencjisiłirracjonalnychwżycieczłowieka.Słowoflobłęd”pojawiasięjuż
napoczątkuutworu,jednakoznaczaononiechorobępsychiczną,azabłąkanie.
Wopiniiluduukraińskiegonicniedziejesiębezingerencjisiłszatańskich.Nawet
pobłądzeniewpodróżyjestwynikiemichdziałania.Wartorównieżzauważyć,
żewomawianejpowieściobłęd,zaćmieniezmysłówiprzewidzeniadotykająnie
tylkopostacikobiece.Szyldwachtakżepadaofiarąintrygirządcyisiłszatańskich
–ulegazłudzeniuiopuszczastanowiskostrażnicze,byodszukaćukochaną,na
28
II,w.711–767.
29
I,w.290.WspojrzeniuNebabywidaćprzedewszystkimgniew,zob.II,w.522.
30
flOkoNebabyzasępionedziko”.Zob.II,w.191–194.Wartopodkreślić,żemotywszaleństwa
widocznegowspojrzeniuprzejawiałsięrównieżwmalarstwiedobyromantyzmu.Kowalczykowa
podkreśla:flświadectwemnowego,dramatycznegowidzeniaświatastałysięoczy.Wsztuceoświe-
ceniaportretyiautoportretyukazywałyoczymądre,rozumniekunamspoglądające.Wielcyartyści
romantyczni[…]uderzalizautoportretuspojrzeniemwyrazistymiprzenikliwym”.Badaczkainter-
pretujem.in.autoportretyCourbetajakoprzykładrealizacjiromantycznegoucieleśnieniamotywu
szaleństwaartysty.A.Kowalczykowa,Romantycy[w:]tejże,Świadectwoautoportretu,Wrocław2008,
s.80.
31
Tejże,Romantyczniszaleńcy…,s.12.
32
Kowalczykowapodkreśla,żeistniałoszczególnepokrewieństwomiędzyirracjonalnymszaleń-
stwematajemniczościąwierzeńludowych.Tamże,s.24.
