Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
RozdziałI.Rzeczodemokracji–rozważaniaocharakterzepodstawowym
stworzeniemładuinstytucjonalnego,któryumożliwiałurzeczywistnienieaktywności
politycznejpoprzezzagwarantowanieobywatelommiastaktywnegouczestnictwawży-
ciupublicznym,wtympolitycznym.
Demokracjatookreślonaformarządów,formaustroju.nDemos,czyliludrządzi.Oczy-
wiściebardzoistotnejest,ktonależydotakpojmowanegoludu.Wdemokracjiateńskiej
bylitotylkowolnimężczyźniposiadającymajątek3.WdemokracjiszlacheckiejwPolsce,
wjejnajlepszymokresie,stanowiłogookoło9procentmieszkańcówkraju.Natomiast
wdemokracjachwspółczesnych«lud»towszyscyobywatele4.Demokracjatymmiędzy
innymiróżnisięodinnychustrojów,żewszyscyobjęciprawamiobywatelskimi5mają
równeuprawnieniapolityczne.Wszelakoniemawcalebezpośredniegozwiązkumię-
dzydemokracjąjakoformąustrojualiberalizmemjakoformąideologii,czytylkojako
pewnąhierarchiąwartości”6.
DemokracjaukształtowanawAtenachbyłapierwszymustrojemsłużącymrealizacjiidei
wolności.Synonimemdemokratycznejwolnościbyłarównośćpraw(isonomia),rozu-
mianajakorównośćgłosuiudziałuwewładzy,alerównieżjakorównośćwtraktowaniu
obywateliwurzędziepodatkowym,przedsądem,naagorze7.Innymelementemateńskiej
doktrynydemokracjibyłazasadapraworządności,pojmowanajakodobrowolne,ale
koniecznepodporządkowaniesięprawu.nObywatelesątwórcamiprawa,zmieniająje,
kiedyprzestajeimonosłużyć,aledopókiobowiązuje,musibyćprzestrzegane-pra-
3
K.Kumanieckipodkreśla,żeniewszyscymieszkańcyAtenkorzystalizpełniprawobywatelskich
izezdobyczydemokracji(np.niewolnicy,wyzwoleńcyczykobiety).Ponadtowskazaćnależy,żepaństwo
ateńskiejakopierwszerealizowałozasadęludowładztwa.WAtenachnpanempaństwajestlud,itolud
ujętybardzokonkretnie,mianowicieludzgromadzonynaeklezji.Każdyobywatelosobiścieibezpośrednio
wypowiadasię,anieprzezreprezentantów(...)Ateny(...)nieznałyzasadyreprezentacjiparlamentarnej”
-K.Kumaniecki,Demokracjaateńska,Warszawa1948,s.13.Starożytnademokracjagreckacharakteryzo-
wałasiętrzemaelementami:wykluczałaudziałwtymustrojukobietiniewolników,demosfunkcjonował
jakopewnazbiorowacałość(aniejakooddzielniobywatele)orazzbiorowośćtamiałabyćwzględniemała
ijednorodna,byumożliwiałazbiorowepodejmowaniedecyzji-zob.Słowniksocjologiiinaukspołecznych,
red.G.Marshall,red.pol.wyd.M.Tabin,Warszawa2006,s.49,s.51.
4
Należyzwrócićuwagęnato,żenawetwewspółczesnychdemokracjachzbiórnrządzącylud”nie
obejmujedefactowszystkichobywateli,bowiemstosujesię,zgodniezprzepisamiprawa,ograniczeniapraw
wyborczychzuwaginawiek,stanpsychicznylubumysłowyitd.
5nObywatelskośćjestzasadąlegitymacjiprawnej.Obywatelniejestwyłączniepodmiotemprawajed-
nostki.Jestposiadaczemczęścisuwerennościpolitycznej(...)Obywatelskośćjestrównieżźródłemstosunków
społecznych”-D.Schnapper,Ch.Bachelier,Qu'est-cequelacitoyenneté?,Paris2000,s.156.
6Zob.M.Król,HistoriamyślipolitycznejodczasówMachiavellegopoczasywspółczesne,Gdańsk2003,
s.108.MaxWeberwskazuje,żepostrzeganiedemokracjijakowładztwaludustwarzamożliwośćpewnej
orientacjiodnoszącejsiędotego,czymjestdemokracjawszerokimtegosłowaznaczeniuiczymróżnisię
onaodinnychustrojówpolitycznych,dlategoteżtworzeniejakiegośtypuidealnegodemokracjiumożliwia
jedynieuchwyceniepewnychnajistotniejszychwłaściwościtego,codanytypokreśla-M.Weber,Gospodarka
ispołeczeństwo.Zaryssocjologiirozumiejącej,przekł.iwstępD.Lachowska,Warszawa2002,s.15.
7
Zob.H.Olszewski[w:]K.Chojnicka,H.Olszewski,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych,Poznań
2004,s.20.OwspółczesnejdemokracjibezpośredniejjakooagorzecyfrowejmówiCh.LeBart,Citoyenneté
etdémocratie,Paris2016,s.25.
