Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
M.Kosiorek.Pedagogikaautorytarna...
zarządzeniomwnajdrobniejszychnawetsprawach[...].Wszyscy,jednymsłowem,
musząprzyzwyczaićsięiwdrożyćdotego,żebyniemyślećnawetotym,żemożna
cośrobićosobnoiwoddzieleniuodinnych,iżebynieumiećwogóletakpostę-
pować3.
Porazpierwszywużyciuokreślenietotalitaryzmpojawiłosię
wlatach20.ubiegłegowiekuweWłoszech.Początkowowykorzystywane
byłoprzezliberałówwłoskichwodniesieniudokoncepcjipaństwafaszy-
stowskiegoizawierałowsobieocenęnegatywną.Zdrugiejstronysłów:
lostatototalitario,czyli„państwototalitarne”,używałczęstowswoich
wystąpieniachBenitoMussolini.Jegoulubionestwierdzeniebrzmiało:
„wszystkodlapaństwa,nicpozapaństwem,wszystkowpaństwie”4.
Wliteraturzepolitologicznejtermintotalitaryzmzyskałpopular-
nośćgłówniedziękianalizomdziałalnościpaństwfaszystowskich,atakże
różnychdyktaturkomunistycznychXXwieku(tzw.epokatotalitaryzmów
obejmujelata1914–1990).Słowatotalnyitotalitarnybardzo
szybkozaczęłyfunkcjonowaćwjęzykunaukowców,politologówipolity-
ków.Jużw1928rokupojawiłosięwOxfordEnglishDictionary,aw1929
rokuw„TeTimes”użytookreśleniatotalitarianorunitarystates,whether
communistorfascist.Pierwszaakademickapróbaanalizyzjawiskatotali-
taryzmuzostałapodjętawomówieniuhasłapaństwo(State),zamiesz-
czonymwEncyklopediiNaukSpołecznych(EncyclopaediaofSocialSciences)
z1934roku.GeorgeH.Sabinezawarłwnimtypologięustrojówpolitycz-
nych,wyróżniająctyppaństwajednopartyjnegoizaliczającdoniegoza-
równopaństwakomunistyczne,jakifaszystowskie5.
Wynikaztego,żeokreślenietotalitaryzmzasadniczoodnosisię
dosystemusprawowaniawładzy,wujęciumodelowymjesttospecyficzna
dyktatura.Takimodelpowstałnapodstawiedoświadczeńhistorycznych.
Analizompoddanofaszyzmwłoski,rządynazistówiustrójpolitycznyRo-
sji,przedewszystkimepokistalinizmu.W1953rokuwBostoniezorga-
3K.R.Popper,Społeczeństwootwarteijegowrogowie.UrokPlatona,przeł.H.Kra-
helska,PWN,Warszawa1993,s.27.
4B.Mussolini,Doktrynafaszyzmu,przeł.S.Gniadek,NakłademFilomaty,Lwów
1935,s.32.
5M.Zmierczak,Totalitaryzmczytotalitaryzmy?Okłopotachzdefiniowaniempojęcia
[w:]Totalitaryzm.Wybraneproblemyteoriiipraktyki,red.T.Wallas,Wyd.Naukowe
InstytutuNaukPolitycznychiDziennikarstwaUniwersytetuAdamaMickiewicza,Po-
znań2003,s.9.
