Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Komunikacjaspołecznazapośrednictwemmediów
oceniającychrolęimiejscetechnologiiwspołe-
czeństwie.Możemytuwyodrębnićdwanurtydy-
skursu:instrumentalnyiintelektualny.Pierwszy
zakłada,żetechnologiajestczymśUsamymwso-
bie»pożytecznymdlacałejludzkości,jestśrod-
kiemprzekazuprzekraczającymprzestrzeń,
służyczłowiekowiwrozmaitychsytuacjach.
ZdaniemLeslieHenrickson(2000)nurtinstru-
mentalnycechujesięUesencjalizmem,ahistory-
zmemidążeniemdotworzeniaspołecznychabs-
trakcji».Opierasięnaprzekonaniu,żeużycie
narzędzimauniwersalnezastosowaniewróż-
nychspołeczeństwach,obojętnyjestteżcelich
użycia.Podejścieinstrumentalnezakłada,że
technologiasprzyjadziałaniukooperacyjnemu
uczącychsięorazzwiększadostępdoinformacji.
Oznaczato,żejestonakorzystnadlauczeniasię.
Zastosowanienowychmediówwszkolezwięk-
szaefektywnośćdydaktyczną.
Nurtinstrumentalnyzapewniausunięcieroz-
dźwiękumiędzyposiadaniemprzezczłowieka
kontrolinadtechnologiąibyciakontrolowanym.
WskazujenapewneUzniekształcenie»(tamże,
2000).Możnajeusunąćprzezwprowadzeniedo-
skonalszychtechnologii,copozwoliczłowiekowi
zapanowaćnadtegotypuzagrożeniem.
Problemkontrolimadwawymiary.Pierwszy
tofakt,żeniemusimywychodzićzdomu,aby
załatwićswojesprawy,jakregulowanierachun-
ków,sprawdzaniestanukontaosobistegoitp.
Wystarczyusiąśćprzedekranemmonitora,wejść
naodpowiedniąstronęWWWlubodebraće-ma-
ila.Technologiaumożliwiaszybkieiwygodne
rozwiązanieproblemów.Łączeinternetoweza-
pewnianamkontaktzcałymświatem.Prawie
natychmiastmożemyzacząćrozmawiaćzna-
szymznajomym,dyskutowaćointeresujących
nasproblemachzludźmiznajdującymisięwod-
ległychzakątkachglobu.Możemyprzekazywać
wiadomościijednocześnieuzupełniaćje,kory-
gująciunowocześniając.Paradoksalniedrugim
wymiaremzastosowaniatechnologiijestograni-
czeniebezpośredniegokontaktuzinnymczło-
wiekiem.Głębszaanalizaproblemukontroli
wpodejściuinstrumentalnymwykazujetakże
wieleinnychproblemów,np.wywoływaniezmia-
nyfunkcjonowaniaspołecznego.Napierwszy
planwysuwasiępodniesieniestandardużycia
iwydajnościpracykosztemhumanizmu.Pro-
blemwspółczesnegoczłowiekapoleganatym,że
technologiedeterminująjegożycieiotoczenie.
ZjawiskotojużwielelattemudostrzegłJacques
Ellul(1980),któryzauważyłzwiązekrozwoju
technologiizalienacjączłowiekazespołeczności,
coprowadzidodezintegracjiidehumanizacji.
Zauważyłtakże,żerozwojutechnologiinie
możnazatrzymać,ponieważjedenwynalazek
technicznygenerujekolejne,przyczyniającsię
dopowstawanialawinowychzmianspołeczno-
-kulturowych.
Zkoleinurtintelektualnyprzyjmuje,żetech-
nologiatworzynowytypkulturowegosystemu,
zmieniającegoświatwswegorodzajuprzedmiot
kontroli.Technicznerestrukturyzowanienowo-
czesnychspołeczeństwjestzakorzenionewnihi-
listycznejchęcipanowania.Możnazatemstwier-
dzić,żetechnologiaukierunkowuje,pomaga
obraćwłaściwądrogęrozwoju,alejednocześnie
zniewalaipodporządkowuje.Oznaczato,żenie
jestonatylkomechanistycznymudoskonale-
niemnarzędzi,gdyżmawpływnawszystkie
działaniaspołeczneikulturowe.
Nasiprzodkowie,włączająctechnologiędo
swojegożycia,uruchomilispiralęzmian.Ludzkie
geny,wytwarzającsystemzbierania,przecho-
wywania,przetwarzaniaiprezentowaniainfor-
macji,doprowadziłydowytworzeniasystemu
kultury,którypozwoliłczłowiekowinietylko
przetrwać,lecztakżesięrozwinąć.Powstałaspi-
rala,wktórejrazuruchomionymechanizmzmia-
nydoprowadziłdoniepohamowanegowzrostu.
Jednoodkrycietechnologicznepowodowało
zmianyitworzyłowarunkidokolejnegoodkry-
cia.Przyczymprawidłowośćtaniekoniecznie
musiprzynieśćoczekiwanyskuteklubznaleźć
natychmiastowezastosowaniewpraktyce.Zja-
wiskotoilustrujeprzytaczanyprzezNeilaPost-
mana(1992)iLewisaMumforda(1986)przykład
wynalezieniazegaraprzezbenedyktyńskich
mnichów,którzychcielioznaczyćgodzinymo-
dlitwkanonicznych.Utrzymanieczasuprze-
kształciłosięwjegoodmierzanie,zapisywanie,
wydzielanie,cowefekciedoprowadziłodosytu-
acji,wktórejwiecznośćprzestałasłużyćjako
miaraisednoludzkichdziałań.Innymprzykła-
demmożebyćwynalezienieprzezChińczyków
czcionkinadługoprzedGutenbergieminiewy-
korzystaniejejdomasowegodrukowaniaksią-
żek.Możemywnioskować,żewynalazek,wbrew
dobrymintencjomtwórcy,przynosiniezamie-
rzonyskuteklubmożebyćniewykorzystanyze
względunaistniejąceuwarunkowania(hiero-
29
