Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Myśliróżneosposobiezakładaniaogrodów–międzykompendiumwiedzy…
17
MimoprzenikaniadoPolskinowychkoncepcjiogrodniczych,nadalbyłyrespek-
towaneoddawnaustalonesądynatematwygląduifunkcjiogrodu.Nastąpiłaprzytym
znamiennakontaminacjaprzekonań,zakorzenionychwpotocznejopiniiszlacheckiej,
oczystoużytkowejfunkcjiogroduiwyobrażeńestetycznychodwołującychsiędoide-
ałuklasycznegoogrodufrancuskiego.ZnalazłotowyrazwdzieleCzartoryskiej,choć
wspomnianafunkcjajestwnimdośćwyraźniepostulowana.Podobniemasięrzecz
wpodręcznikuFranciszkaSiarczyńskiegoSztukaogrodnicza,czylioogrodnictwie,
adresowanegodotych,nktórzywogrodachkwiatowychszukająrozrywki,wygody
ipożytku”
,aleuczącegojeszczezakładaniaregularnegoogrodugeometrycznego,czy
teżwNiektórychwyrazachporządkiemabecadłazebranychFranciszkaSalezegoJe-
zierskiego,gdzieautorpodkreśliłrolęogrodujakomiejscaspokojuiwytchnieniaod
obowiązkówspołecznych,aleteżstwierdził,żejestwnimnwszystkoposłuszneiprzy-
rodzenieniemepoddanezostajeprzemysłowirozumnegostworzenia”39.
JakważnymelementemżyciaIzabeliCzartoryskiejbyłogród,świadczynietylko
jejtraktatikorespondencjarodzinna,aleteżumieszczeniewPuławachgłazupa-
miątkowegozinskrypcją:nDrzewom,krzewom,kwiatom,którychhodowaniebyło
zawszemymulubionymzatrudnieniem”
.
HistoriaPolskiipuławskifizjokratyzm
wPielgrzymiewDobromilu
nBezantecedencjiPielgrzymwDobromilujestprogramem,tworzyszkołęitra-
dycję.Przednimniemaśladówprzynajmniejliterackich,oiletwardystosunekpod-
dańczyłagodziłwpływcywilizacyjnyiobyczajowydworu,oileżonaicórkadziedzica
roztaczałyopiekuńczeskrzydłanadchatąwłościańską”40–konkludujeLudwikDę-
bickipoomówieniudziełaIzabeliCzartoryskiej.Tenpierwszypodręcznikhistorii
dlaludnościwiejskiej41powstałbowiemdlawłościanzamieszkującychziemiepod-
ległeksiężnejiMariiWirtemberskiejjakoefekttroskiiszacunku,jakimdarzyłaich
Czartoryska.JegogenezawiążesięteżzogólnąsytuacjąPolskipotrzecimrozbiorze
iówczesnymitendencjamiujawniającymisięwliteraturzeiprogramachniektórych
stronnictwpolitycznych.
39A.Morawińska,Ogrody,[w:]SłownikliteraturypolskiegoOświecenia…,s.332.
40L.Dębicki,Puławy(1762-1830).Monografiazżyciatowarzyskiego,politycznegoiliterac-
kiegonapodstawiearchiwumks.CzartoryskichwKrakowie,t.4,Lwów1888,s.143.
41Zprzeszłościkulturalnej…,s.194.Zob.W.Górczyński,„PielgrzymwDobromilu…”Izabe-
liCzartoryskiej–pierwszapróbapopularyzacjihistoriiojczystejwśrodowiskuwiejskim,[w:]Między
historiąaedukacjąhistoryczną.StudiaiszkicededykowaneProfesorMariiKujawskiej,red.V.Jul-
kowska,Poznań2003,PublikacjeInstytutuHistoriiUAM,54;J.Maternicki,Dydaktykahistorii
wPolsce1773-1918,Warszawa1974;J.Maternicki,Cz.Majorek,W.Górczyński,Historia
jakozadaniewychowawcze.Edukacjahistorycznamłodzieżywlatach1773-1830,Warszawa1998,
PraceSekcjiHistoriiPolitycznejPolskiOdrodzonej,t.19.
